BDDK’den yapılan açıklamada, daha evvel bankalara, kredilerin hedefine uygun olmayan süreçlerin gerçekleştirilmesinde kullanılmasının engellenmesi için azami ihtimamın gösterilmesi tarafında talimatlar verildiği anımsatıldı.
Bazı şirketlerin, döviz borcu ya da döviz yükümlülüğü olmamasına hatta döviz durum fazlası bulunmasına karşın, TL kredi kullanarak döviz alımı gerçekleştirdikleri ve döviz durumu tuttukları aktarılan açıklamada, “Yani üretime, istihdama, yatırıma gitmesi gereken uygun şartlı TL ticari kredi kaynakları, gerçek bir muhtaçlık olmadığı halde birtakım şirketlerce döviz alımı hedefiyle kullanılmaya devam etmektedir.” sözü kullanıldı.
AA’nın haberine nazaran; açıklamada, bu prestijle finansal istikrarın güçlendirilmesi, kaynakların daha verimli ve üretken alanlarda kullanılarak kredi sisteminin faal bir biçimde çalışması, kredilerin hedefine matuf bir halde kullanılmasını sağlamak için gerekli görülen bir makro ihtiyati önlem olarak cuma günü bir karar alındığı belirtilerek, şunlar kaydedildi:
“Kararın uygulanmasına ait yaşanabilecek tereddütlerin giderilmesi bakımından kimi açıklamaların yapılmasında yarar görülmüştür. Bağımsız kontrole tabi bir şirket olması, şirketin yabancı para (YP) nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif döviz ile bankalardaki YP mevduatın) TL karşılığının 15 milyon liranın üzerinde olması ve şirketin YP nakdi varlıkların TL karşılığının faal toplamından yahut son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu aşması… Rastgele bir şirketin karar kapsamına girebilmesi kelam konusu 3 kuralın hepsinin birden sağlanması gerekmektedir. Başka taraftan, kelam konusu karar kapsamına gerçek bireyler ile gerçek kişi şirket ortakları da girmemektedir.”
Kredi kullandırım sınırlamasında istisna tutulacak haller
Açıklamada, kararın uygulanmasına yönelik 3 koşulun birden sağlanması nedeniyle kredi kullandırım sınırlaması kapsamına giren şirketlere ait istisnai durumlara yer verildi.
Buna nazaran, YP cinsinden kredi kullanması mümkün olmayan şirketler, krediye başvurduğu tarihten itibaren 3 aylık devir içinde yabancı para net durum açığının bulunduğunu bağımsız kontrol kuruluşunca onaylanmış formda tespit ettirerek bankaya sunmaları halinde, sadece müracaat tarihini izleyen 3 aylık periyottaki durum açığıyla sonlu olmak kaydıyla TL cinsinden nakdi ticari kredi kullanabilmeleri mümkün olacak.
Bu istisnadan yararlanacak şirketler için bakılacak kriter, yabancı para konum açığının bulunması, yani gelecek rastgele bir 3 aylık devirde yapancı para borçlarının (yükümlülüklerinin) yabancı para varlıklarından fazla olması durumunu kapsayacak.
Böyle bir durum kelam konusu olduğunda, YP yükümlüklerin YP varlıklarından fazla olduğu meblağ kadar bu şirketlere de TL cinsinden nakdi ticari kredi kullandırılabilecek.
Karar kapsamına dahil olan ve olmayan YP nakdi varlıklar
YP nakdi varlıklar kapsamına, şirketlerin altın da dahil olmak üzere efektif dövizleri ile bankalardaki YP mevduatları dahil olacak.
Şirketlerin yurt içi yerleşiklerce YP cinsinden ihraç edilmiş menkul değerler ve eurobond üzere borçlanma araçlarından oluşan öteki mali varlıkları, kararda belirtilen YP nakdi varlıklar kapsamına girmeyecek.
Şirketlerin, yurt dışı yerleşiklerce YP cinsinden ihraç edilmiş menkul değerler ve pay senetleri ile yurt dışı yerleşiklerle yapılan aykırı repo üzere öteki mali varlıkları da karar kapsamındaki YP nakdi varlık fiyatının hesaplamasına dahil edilecek.
Kapsama dahil olmayan şirketlerin durumu
YP nakdi varlıklarının TL karşılığı 15 milyon lirayı aşmayan şirketler, karar kapsamındaki kredi sınırlamasına dahil olmayacak.
Ancak bu şirketlerin kredi müracaat tarihi prestijiyle, “mevcut YP nakdi varlıkları ile en aktüel finansal tablolarına nazaran faal toplamını ve son 1 yıllık net satış hasılatını bağımsız kontrol kuruluşuna tespit ettirmeleri”, “kullanacakları kredinin vadesi boyunca YP nakdi varlıklarının TL karşılığının 15 milyon lirayı aşmayacağını ya da aşsa bile faal toplamından ya da son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu geçmeyeceğini beyan ve taahhüt etmeleri”, “söz konusu beyan ve taahhüdün banka tarafından denetiminin sağlanmasını teminen şirketlerin her ayın birinci 10 iş günü içinde bir evvelki ay sonu bilançosuna nazaran YP nakdi varlıklarının, etkin toplamının ve bir evvelki ay sonu prestijiyle son 12 aylık net satış hasılatının şimdiki pahasını bankaya iletmeleri” gerekecek.
Sınırlama kapsamına giren ticari kredi türleri
Rotatif, kredili mevduat hesabı (KMH) yahut kurumsal kredi kartları üzere kredi süreçleri yoluyla karar tarihinden itibaren gerçekleşecek nakdi ticari TL kredi kullandırımları için her ay sonunda yapılacak bakiye artışı hesaplaması yeni kullandırım olarak kabul edilecek.
Her ay sonundaki hesaplama tarihinden evvelki ay sonuna nazaran bakiye artışı olması durumunda, ay sonu prestijiyle yapılacak bu hesaplamaya kadar ilgili ticari kredi müşterisinin kararda belirtilen bağımsız kontrol kuruluşu onaylı evrakları bankaya tevsik etmesi gerekecek. Tıpkı uygulama, gecelik kredilerde bakiye risk meblağı bulunması durumunda da geçerli olacak.
Ay sonunda kredi müşterisinin; rotatif, KMH yahut kurumsal kredi kartları için bakiye artışının bulunması; gecelik krediler için ise risk meblağının bulunması halinde ve tevsik edilen dokümanlar çerçevesinde ilgili sınırlama kapsamına girdiğinin tespit edilmesi durumunda, kelam konusu müşterilere limit boşluğu olsa dahi TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmayacak.
Öte yandan YP nakdi varlıkların TL karşılığının hesaplanmasında, hesaplama tarihine ilişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılacak.
Bankalar ve şirketlerin dikkat edeceği başka hususlar
Şirketlerin TL kredi talebi öncesi, fiktif süreçlerle borç kaydı yaratma ya da muvazaalı öteki süreçler yoluyla kararın etrafından dolanmaya yönelik uygulamalara tevessül etmemeleri bakımından bankaların müşterilerini uyarması gerekecek.
Her banka, müşterilerinin bu çeşit dolanma maksatlı YP varlık transferi gerçekleştirip gerçekleştirmediklerini kendi bankaları özelinde denetim edecek. Bu türlü bir tespitte bulunmaları halinde bankalar, BDDK’ye bilgi verecek.
Diğer taraftan, kararın etrafından dolanılması yahut etkisiz hale getirilmesine yönelik bu biçimdeki aldatıcı ve muvazaalı süreçler gerçekleştirmek suretiyle bankalarca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlayanlar hakkında gerekli yasal süreçler yapılabilecek.
Karara uymadığı tespit edilen yahut kredi tahsisinden sonraki 1 ay içerisinde bağımsız kontrol kuruluşunca onaylanması ve tespit edilmesi gereken bilgi ve evrakları bankaya tevdi etmeyen şirketler hakkında da ilgili banka tarafından kuruma bilgi verilecek.
Açıklamada ayrıyeten, “şirketlerin bağımsız kontrole tabi olup olmama durumu”, “en aktüel finansal tablolar” ve “bağımsız kontrol kuruluşlarınca onaylanmak suretiyle tevsik edilmesi gereken dokümanların hazır olmaması durumu” üzere bahislere da açıklık getirildi.
