NATO, yeni üyeliklere hazırlanıyor.
Brüksel merkezli askeri ittifak, kuruluşundan bu yana 73 yılda üye sayısını 12’den 30’a çıkardı.
NATO, 9’uncu genişlemesi için İsveç ve Finlandiya’ya davette bulundu. Ukrayna, Gürcistan ve Bosna Hersek ise ittifaka üye olmak için yıllardır bekleyişini sürdürüyor.
30 üyeli ittifakın genişlemesi gündemde
Madrid Doruğu’nda Türkiye ile imzalanan üçlü muhtıra sonucunda İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine davet edilmesiyle halihazırda 30 üyeli ittifakın yıllar içindeki genişlemesi gündeme geldi.
NATO’nun temelleri, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Fransa ve İngiltere’nin, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Brüksel Paktı altında kolektif savunma için bir ortaya gelmesiyle atıldı.
1949 yılında 12 ülkeyle kuruldu
Brüksel Paktı, bir sene sonra ABD, Kanada, İzlanda, İtalya, Portekiz, Norveç ve Danimarka’nın da katılmasıyla yerini NATO’ya bıraktı. NATO, böylelikle 1949’da 12 ülkeyle kurulmuş oldu.
“Açık kapı” siyaseti izlediği için NATO, yıllar içinde 8 sefer genişleyerek üye sayısını 30’a çıkardı.
Türkiye 1952’de katıldı
İlk genişleme, Türkiye ve Yunanistan’ın 1952’de NATO’ya katılmalarıyla oldu. 1955’te o zamanki ismiyle Federal Almanya, 1982’de İspanya ittifaka katıldı.
Son üye Kuzey Makedonya
1999’a gelindiğinde Çekya, Macaristan ve Polonya, 2004’te Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Estonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya, 2009’da Arnavutluk ve Hırvatistan, 2017’de Karadağ NATO’ya girdi.
Son genişleme, 2020’de Kuzey Makedonya’nın iştirakiyle oldu.
NATO’nun kapıları açık lakin iştirak zor
NATO, “açık kapı” siyaseti izlese de ittifaka üye olabilmek için oy birliği kuralı ve hayli uzun, çok kademeli bir süreç gerekiyor.
Süreç, İsveç ve Finlandiya örneğinde olduğu üzere, NATO müttefiklerinin ittifaka yeni bir ülkenin katılmasını kararlaştırması, bunu takiben de NATO’nun gönderdiği resmi davetle başlıyor.
Müzakere edilen konular
Bundan sonra Brüksel’deki ana karargahta kelam konusu ülkenin NATO’nun siyasi, yasal ve askeri kurallarını karşılayıp karşılamadığı, NATO üyeliğinin ekonomik, askeri, yasal, siyasi ve istihbaratla ilgili yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceği müzakere ediliyor.
Sonraki adımda davet edilen ülke, NATO üyeliğinin kural ve yükümlülüklerini kabul ettiğini bildirdiği ve müzakerelerde kararlaştırılmışsa ıslahat planını içeren niyet mektubunu NATO Genel Sekreteri’ne gönderiyor.
Katılım protokolleri
Bunu takiben NATO, Washington Antlaşması’na ek iştirak protokollerini hazırlıyor. Bu protokoller, NATO ülkeleri tarafından imzalanıyor.
Ardından protokollerin NATO üyesi ülkeler tarafından kendi ulusal maddeleri ve prosedürleri uyarınca onaylanması gerekiyor.
Tüm üye ülkeler, kendi onay süreçlerini tamamladıktan sonra Washington Antlaşması’nı saklayan ABD’ye yeni üyenin iştirakini öngören protokolleri kabul ettiklerine dair bildirim yapıyor.
Sürecin tamamlanma şekli
Bütün basamaklar tamamlanınca NATO Genel Sekreteri, yeni üyeyi ittifaka katılmaya davet ediyor.
Son olarak yeni üye de kendi ulusal yasal sürecini tamamlayarak iştirak dokümanını ABD’ye teslim ediyor ve iştirak süreci tamamlanıyor.
Ukrayna, Gürcistan ve Bosna Hersek bekliyor
AA’nın aktardığına nazaran, üç ülke, 2000’lerin başından bu yana NATO’ya üyelik maksatlarını söz ediyor. Lakin NATO, üç ülkenin de şimdi gerekli kaideler ile yükümlülükleri karşılamaya hazır olmadığını bildiriyor.
2008’de Romanya’nın başşehri Bükreş’teki dorukta NATO, Ukrayna ve Gürcistan’ın gelecekte üye olacağı konusunda uzlaştı.
O tarihten itibaren “ortak” olarak anılan bu ülkeler ile NATO iş birliği gelişti. İki ülke de NATO’nun operasyonlarına iştirak sağlarken, NATO da bu ülkelerin savunma kapasitelerini artırmaları için takviye veriyor.
Üç ülkenin durumu
Ancak hala Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği için rastgele bir tarih zikredilmiyor.
Aynı tepede Karadağ ve Bosna Hersek ile “yoğunlaştırılmış diyalog” kurulmasına karar verilirken, Karadağ 2017’de NATO üyesi oldu fakat Bosna Hersek ile ilgili şimdi bir karar bulunmuyor.
2010 yılında Üyelik Hareket Planı’na dahil olmaya davet edilen Bosna Hersek, NATO’nun pek çok programına katılıyor.
