Savaş zamanı rakipleri Sırbistan ve Kosova Perşembe günü, Avrupa Birliği arabulucularının Rusya’nın Ukrayna’daki savaşın ortasında etkisini daha da artırmaya çalıştığı Balkanlar’da artan gerilimi azaltmasını umduğu üst düzey kriz görüşmeleri düzenliyor.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ile Kosova Başbakanı Albin Kurti arasında Brüksel’de yapılacak nadir görülen yüz yüze görüşmenin büyük bir atılım üretebileceğine dair umutlar zayıf.
Ancak iki komşu arasında onlarca yıldır devam eden çıkmaza nezaret eden yetkililer, bunun en azından her iki taraftan da giderek artan savaş çığırtkanlığı söylemini azaltacağını umuyorlar.
Avrupa Komisyonu’nun dışişlerinden sorumlu sözcüsü Nabila Massrali gazetecilere verdiği demeçte, “Tüm açık meseleler, AB’nin kolaylaştırdığı diyalog yoluyla ele alınacak ve ele alınmalıdır” dedi. “Her iki taraf da düşmanlıklarına bu noktada son vermeli” ve “sorumlu davranmalıdır”.
Çarşamba günü Brüksel’de ayrı ayrı Vucic ve Kurti ile bir araya gelen NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Kosova’da konuşlu NATO liderliğindeki birliklerin mevcut gerilimler nedeniyle Kosova’nın kuzey Sırbistan sınırındaki varlıklarını güçlendirdiğini söyledi.
“Ama elbette, gerektiğinde harekete geçeceğiz ve orantılı bir şekilde hareket edeceğiz çünkü asıl amacımız, gerilimleri azaltmaya yardımcı olmak ve tüm toplulukların hareket özgürlüğüne, tabii ki dahil olmak üzere tüm toplulukların güvenliğini sağlamaya yardımcı olmaktır. Kosova’daki Sırplar,” dedi Stoltenberg.
“Bütün tarafları yarınki AB müzakerelerinin son turuna olumlu ve yapıcı bir şekilde katılmaya” çağırdı.
Kosova, ülkenin 2008 bağımsızlık ilanını tanımayı reddeden eski bir Sırbistan eyaleti. Avrupa Birliği, bağlarını normalleştirmek için yıllarca süren müzakerelere nezaret etti.
Vucic, Sırbistan’ın Kosova’ya müdahale etmek istediğinin “yalan” olduğunu, ancak orada yaşayan yeni nesil Sırp “çocuklar”ın “Kosova’yı bağımsız bir devlet olarak görmediklerini ve onu Sırbistan’ın bir parçası olarak gördüklerini” söyledi.
Görüşmelerin konutasıyla ilgili olarak Vuciç, “Yarın zorlu tartışmalar yapacağız” dedi. Kurti ve Kosova yönetimiyle “neredeyse hiçbir konuda anlaşamıyoruz”.
Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ned Price, Brüksel müzakerelerinin başarısının ABD için “mutlak bir öncelik” olduğunu söyledi.
“Bu diyaloğu tamamen destekliyoruz.” Washington’da gazetecilere söyledi. “Her iki tarafın da normalleşme konusundaki tartışmalarını ilerletmek için bu fırsatı kullanmasının önemli olduğuna inanıyoruz.”
Sırbistan ile Kosova arasındaki son gerginlik, geçen ayın sonlarında Kurti hükümetinin Sırp kimlik belgelerinin ve araç plakalarının Kosova topraklarında artık geçerli olmayacağını açıklamasıyla yükseldi.
Batıdan gelen görünür baskı altında Kurti, tedbirin uygulanmasını bir aylığına 1 Eylül’e erteledi.
Çoğunlukla kuzey Kosova’da yaşayan Azınlık Sırpları, barikatlar kurarak, hava saldırısı sirenleri çalarak ve silahlarını havaya ve Kosova polis memurlarına doğru ateş ederek öfkeyle tepki gösterdiler. Kimse yaralanmadı.
Kosova hükümeti, komşu Sırbistan’ı 1999’da Sırbistan’ın etnik Arnavut ayrılıkçılara karşı kanlı baskısını durduran bir NATO müdahalesinin ardından bağımsızlık ilan eden ülkeyi istikrarsızlaştırmak için isyanları kışkırtmakla suçladı.
Kosova İçişleri Bakanı Xhelal Svecla, Sırbistan ve müttefiki Rusya’yı ayaklanmayı tetiklemek ve desteklemekle suçladı.
Associated Press’e verdiği demeçte, “Belgrad’ın doğrudan katılımını, sadece söylemlerinde değil, aynı zamanda güvenlik kurumları da dahil olmak üzere Sırbistan’dan gelen grupların doğrudan katılımında da görüyoruz” dedi. “Bu, Kosova’da şiddeti kışkırtmak için şişirilmiş ve sözde ağabeyi Sırbistan ve Rusya’dan ithal edilmiştir.”
Sırp yetkililer, Belgrad’ın “pogromu” durdurmak için “mümkün olan tüm yolları” kullanacağını söyleyerek Kosovalı yetkilileri kalan tüm Sırpları Kosova’dan kovmayı planlamakla suçladı.
AB sükunet çağrısında bulunurken Vucic, Belgrad’daki Sırp ordusu karargahını ziyaret ederek, askeri harekat dahil tüm seçeneklerin masada olduğuna dair ince örtülü bir uyarı olarak görüldü. Kosova’da konuşlanmış yaklaşık 3.800 NATO barış gücü var ve Sırp ya da Rus herhangi bir askeri müdahalenin daha büyük bir çatışma yaratacağı neredeyse kesin.
Sırbistan’da çok aktif olan Rus yetkililer ve onların propagandası, Kosova’daki Sırp azınlığın çoğunluk etnik Arnavutlar tarafından baskıya uğradığını ve şiddete maruz kaldığını iddia ederek Sırp yanlısı anlatıya katılmakta gecikmedi – aynı anlatı Moskova tarafından bir bahane olarak kullanıldı Ukrayna’yı işgal etmek için.
Batı’da, Rusya’nın Sırbistan’ı Balkanlar’ı istikrarsızlaştırmak için kullanabileceği ve böylece Ukrayna’daki savaşından en azından biraz dikkat çekebileceğine dair korkular var. Riski artırarak, Rus yetkililer geçtiğimiz günlerde, neredeyse tamamen NATO üyesi ülkelerle çevrili Sırbistan’da bir askeri üs kurulmasını savunmaya başladılar.
Rusya yanlısı bir politikacı olarak kabul edilen ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile olan dostane bağlarını sık sık öven Vucic, Stoltenberg ile görüşmesinden sonra yaptığı açıklamada, “Sırbistan askeri açıdan tarafsız ve bizim yabancı (askeri) üslere ihtiyacımız yok” dedi.
Sırbistan, Rusya ve Çin, Kosova’nın ABD ve diğer birçok Batılı devlet tarafından desteklenen bağımsızlığını tanımıyor. AB, hem Sırbistan hem de Kosova’nın 27 ulustan oluşan bloğa katılmak istiyorlarsa ilişkilerini normalleştirmeleri gerektiğini söyledi.
