Türkiye’nin, memleketler arası tanınması bulunan Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti ile 3 Ekim’de imzaladığı hidrokarbon mutabakatına Libya içinden reaksiyonlar sürüyor. Libya Temsilciler Meclisi’nin Perşembe günü muahedeyi görüşmek üzere toplanması bekleniyor. Meclis Lideri Akile Salih ve çok sayıda parlamenter muhtıra aleyhinde görüş beyan etse de bunun şu etapta mutabakat üzerinde bir bağlayıcılığı bulunmuyor.
Türkiye ile Libya ortasında Kasım 2019’da imzalanan Deniz Yetki Alanlarının Sonlandırılmasına Ait Mutabakat Muhtırasının devamı olarak görülen muhtıra, iki ülke şirketlerinin karada ve denizde araştırma ve sondaj işbirlikleri yapabilmelerine imkan sağlıyor.
Libya basını, Temsilciler Meclisi Lideri Akile Salih’in davetiyle Bingazi’de toplanan parlamenterlerin Salı günü mutabakat muhtırasını ele alacağını yazmıştı. Lakin Salı günkü oturumda kamu ve özel dal çalışanlarının maaşları, dün de Meclis Lider Yardımcısı seçimi bahislerinden muhtıraya sıra gelmedi. Meclis sözcüsü Abdullah Blehiq, vakit yetersizliği yüzünden şimdi muhtıranın ele alınamadığını bilgisini verdi. Bahsin yarın ele alınabileceği belirtiliyor.
2014’te ülkenin doğusu ve batısındaki savaşçı kümeler ortasında bölünen ülkeyi yıllardır, Trablus ve Tobruk merkezli iki farklı idare yönetim ediyor. Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi ve onun başbakan olarak atadığı Fethi Başağa, Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe hükümetinin vazife mühletinin sona erdiğini ve yabancı devletlerle muahede imzalama yetkisinin olmadığını savunuyor.
İtiraz sürpriz değil
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Milletlerarası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’den (IISS) Libya analisti Dr. Umberto Profazio, “Temsilciler Meclisi Lideri Akile Salih ve onun siyasi müttefiki Fethi Başağa dahil kimi başkanların mutabakata başından beri itiraz ettiğini biliyoruz. Bu ortamda meclisin muhtıra aleyhine teşebbüste bulunması şaşırtan değil” dedi.
“Bir oylama yapılabilirse bile bunun tesiri olmayacaktır” diyen Profazio, ülkede son seçimlerin sekiz yıl evvel yapıldığına dikkat çekti ve parlamento üyelerinin legallik sorunu yaşadığını kaydetti.
DW Türkçe’ye konuşan Libya’daki diplomatik bir kaynak da oylamanın bağlayıcılığı olmadığı görüşünü yineledi.
Yıllardır çatışma halindeki rakip güç odakları, geçen yılın Kasım ayında Birleşmiş Milletler öncülüğünde taraflar ateşkese varmış, peşinden ülkenin ve kurumlarının tekrar birleştirilmesi için süreç başlatılmıştı. Lakin 2021 Aralık ayında yapılması planlanan seçimlerin ertelenmesiyle Tobruk’taki parlamento ile başşehir Trablus’taki hükümet ortasındaki bölünmüşlüğü giderme gayretleri sekteye uğradı.
Bağlayıcılığı yok
Söz konusu mutabakatın mutabakat muhtırası statüsünde olduğuna dikkat çeken kaynak, meclisin lakin muahedeler üzerinde kelam hakkı bulunduğunu, ilgili muhtıra üzerine bağlayıcı karar alma yetkisi bulunmadığını belirtti. Daha evvel, deniz yetki alanları muhtırasının da mecliste itirazla karşılaştığını hatırlatan kaynak, “Bu biçim bir atılım muhalefetin yansısını kaydetmekten öteye geçmeyecektir” dedi.
Hafta başında Libya basınına konuşan Türkiye’nin Trablus Büyükelçisi Kenan Yılmaz, hidrokarbon ve güç mutabakatlarının “kazan kazan” aslına dayalı olduğu söylemiş, “Anlaşma Libya’nın ve Libyalıların çıkarına” diye eklemişti. Dibeybe de muhtıranın imzalanması sonrası kararın, Libyalıların çıkarlarına hizmet ettiğini savunarak “muhalefetin itirazlarını ciddiye almadığını” belirtmişti.
Türkiye, devrin Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanlık Kurulu Lideri Fayez Al Sarraj ile 2019 yılında deniz yetki alanlarına dair mutabakat muhtırası imzalamıştı. Dibeybe, vazifeye geldikten sonra muhtıraya bağlı kalacaklarını açıklamıştı.
2011’de Muammed Kaddafi iktidarının devrilmesinden beri siyasi kaos içindeki Libya, Afrika’nın en büyük petrol rezervlerine sahip. Türkiye’nin kısa müddet içinde Libya sularında hidrokarbon arama faaliyetlerine başlaması bekleniyor.
