TÜİK, 2022 yılı mayıs ayı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sayılarını açıkladı. Eski Hazine Müsteşarı ve Ekonomist Dr. Mahfi Eğilmez, şahsî blog’unda bahse ait
“ÜFE ile TÜFE Farkı” başlığıyla bir yazı yayımladı.
Eğilmez’in yazısında öne çıkanlar şu formda…
”Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE); makul bir referans devrinde ülke iktisadında üretimi yapılan ve yurt içine satışa bahis olan eserlerin üretici fiyatlarını vakit içinde karşılaştırarak fiyat değişimlerini ölçen fiyat endeksidir.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE); hane halklarının tüketimine yönelik mal ve hizmet fiyatlarının vakit içindeki değişimini ölçen bir fiyat endeksidir. Endekste aydan aya ortaya çıkan değişimi ölçmek suretiyle enflasyon oranı hesaplaması yapılıyor.”
”İki endeks ortasında kapsam farkları var: (1) Yİ-ÜFE’de yurtiçi üretimde kıymetli hisseye sahip olan üreticilerin yaptığı üretim, TÜFE’de ise tüketmek hedefiyle yurtiçinde mal ve hizmet satın alımları endeksin kapsamını oluşturuyor. (2) Yİ-ÜFE’de sırf sanayi bölümünün (madencilik, taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik ve gaz üretimi, su sağlanması sektörleri) ürettiği mallar endekse dâhil ediliyor. Bir öbür deyişle ziraî üretim, hizmet üretimi (taşıma, ulaştırma, haberleşme, ticaret, finansal hizmetler, kamu hizmetleri vb.) Yİ-ÜFE’de kapsama dâhil değildir. Buna karşılık TÜFE’de hane halklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm son nakdî tüketim harcamaları, hangi dala yöneldiğine bakılmaksızın, dikkate alınıyor. (3) Yİ – ÜFE’de endekse yurt içinde üretimi yapılan seçilmiş sanayi eserlerinin, KDV, ÖTV vb. dolaylı vergiler hariç, peşin satış fiyatları alınıyor. Buna karşılık TÜFE’de bütün mal ve hizmetler ortasından hane halkı anketlerine nazaran seçilmiş mal ve hizmetlerin kullanıcıları tarafından satın alış fiyatları alınıyor. Bu fiyatlar, Yİ-ÜFE’den farklı olarak KDV, ÖTV üzere dolaylı vergiler dâhil peşin ödemeler olarak belirleniyor. TÜFE’de fiyatlar endekse alınırken taksitli satışlar üzerinden fiyatlandırmalar yahut mutabakatlı fiyatlar dikkate alınmıyor. (4) Yİ-ÜFE’de Fiyatlar, web üzerinden elektronik ortamda derleniyor. Bu derlemeler sanayi kapsamında yer alan unsurlar için her ayın 5, 15 ve 25’inci günlerinde yapılırken ham petrol, doğal gaz, elektrik, gaz üretim ve dağıtımı dalları için bir ay gecikmeli olarak yüklü ortalama fiyatlar üzerinden gerçekleştiriliyor. TÜFE’de ise data derlemesi alanda yapılıyor. Taze zerzevat ve meyveler, futbol maçına giriş fiyatı, LPG, tüp gaz ve seçilmiş 16 besin eseri haftada bir defa, öbür eserler ayda iki sefer derleniyor. Mücevher(altın), sigaralar akaryakıt ve mazot fiyatları günlük olarak izleniyor. Barkod bilgileri ve Internet üzerinden derlenen fiyatlar da günlük derleniyor. TÜFE yayımlanma tarihindeki zamanlılık nedeniyle ayın 1’ile 24’ü ortasındaki fiyatlar hesaplamalara dâhil ediliyor.”
”Öte yandan kur artışlarının TÜFE’ye yansıması daha hudutlu kalıyor. Zira Yİ-ÜFE’de kapsanan sanayi kısmı kur artışından en fazla etkilenen bölümdür, buna karşılık tarım ve hizmetler kesitleri kur artışında sanayi bölümü kadar etkilenmez.”
İKİ ENDEKS ORTASINDAKİ ORAN FARKLILIKLARI
”Aşağıdaki grafik Yİ-ÜFE ile TÜFE bilgilerinin gelişimini gösteriyor (grafik; TÜİK’in Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi ve Tüketici Fiyat Endeksi raporlarındaki bilgilerden yararlanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Grafik bize Yİ-ÜFE ve TÜFE endeksleri ortasında giderek açılan bir fark olduğunu gösteriyor. Asıl kopma 2021 yılında başlıyor ve 2022 yılında fark süratle büyüyor. Bu iki endeks ortasında üst açıkladığımız nedenlerle fark olması olağandır. Lakin bu kadar büyük bir fark olağan gözükmüyor. Bu farkın olabilmesi için sanayi kesitindeki fiyat artışlarına karşılık öbür kesitlerde çok daha düşük artışlar hatta kimilerinde eksi fiyat artışları olması gerekiyor. Meğer ziraî üretimde gübreden tohuma, sulamadan taşımaya kadar olağandışı fiyat artışlarının tesiriyle besin hususları fiyatlarında çok yüksek artışlar kelam konusu. Eğitim fiyatlarında, ulaştırma hizmetlerinde, doğalgaz fiyatlarında, elektrik satış bedellerinde, akaryakıttaki artışlar bunların altında değil. Bütün bunlar TÜFE endeksinin gerçek durumu yansıtmadığı konusundaki tezleri güçlendiriyor. Gerçekten ENAGrup’un ölçümlerinde e-TÜFE ismini verdikleri tüketici fiyat endeksi Mayıs ayı prestijiyle 160,76 olarak hesaplanıyor (TÜİK TÜFE: 73,50.)”
