Avrupa’daki güç krizi ve resesyon kaygıları ile birlikte doların euro karşısında kıymet kazanması sonrasında, Türkiye piyasalarında dolar kuru, euro kurunu geçti. Euro/dolar paritesi, 13 Temmuz’dan sonra bir defa daha 1’in altına inerek 0,9967 düzeyini gördü. Piyasalarda euro 18,05 TL düzeylerinden satılırken, dolar kuru ise 18,10 TL düzeyine kadar yükseldi. Avrupa Birliği’nin (AB) para ünitesi euronun ABD Doları karşısında bedel kaybının hızlanmasının Türkiye’nin dış ticaretinde önemli badirelere neden olması bekleniyor.
“Eurodaki bedel kaybı sürecek”
Euro/dolar paritesindeki başa baş seyrin temelde iki nedeni olduğunu lisana getiren Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, birinci nedenin ABD Merkez Bankası’nın uyguladığı siyaset faizinin Avrupa Merkez Bankası faizlerine nazaran çok daha cazip hale gelmesi olduğunu söylüyor. “Şu anda ABD’de faiz yüzde 2,5 iken, Avrupa’da bu oran binde 10. Yıl başında bu oranlar yüzde 0’a yüzde -0,40 seviyesindeydi. Yani şu anda ABD Doları, euroya nazaran çok daha cazip bir yatırım aracı oldu” diyor.
Önümüzdeki aylarda da dolara olan talebin artacağını tabir eden Prof. Aslanoğlu, “Eurodaki zayıflamanın ikinci nedeni ise önümüzdeki süreçte Euro Bölgesi’nde güç krizi ile birlikte yaşanması beklenen sakinlik diyebiliriz. Jeopolitik risklerin artmış olması ve bunun büyüme üzerindeki olumsuz tesirleri, doların euroya karşı güçlenmesi sonucunu ortaya çıkarıyor” diye konuşuyor.
“Türkiye’nin ziyanına olacak”
İthalatını dolar ile yapan Türkiye, ihracatının ise yaklaşık yüzde 55’ini Euro Bölgesi’ne yapıyor. Türkiye iş dünyası, bugüne kadar Euro’nun dolar karşısında daha bedelli olması sayesinde ihracatta avantaj sağlıyordu. Lakin paritenin başa baş gelmesi, ihracatçıların bu avantajını elinden almış durumda. Bu gelişme cari istikrarda de kendini göstermeye başladı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yayımladığı son bilgilere nazaran haziran ayında cari istikrarda 3,46 milyar dolar açık kaydedilirken, cari açık serisi sekizinci ayına ulaşmış oldu. Son 1 yıllık cari açık ise 32,7 milyar dolar ile 15 ayın en yüksek düzeyini gördü.
Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu’na nazaran, eurodaki bedel kaybı Türkiye’nin dış ticaretini olumsuz etkileyecek. Mevcut durumda Türkiye’nin ithalat masraflarının arttığına, ihracat gelirlerinin ise düştüğüne işaret eden Aslanoğlu, “Zaten son periyotta Türkiye’nin hem dış ticaret istikrarında hem de cari açıkta bir bozulma görüyorduk. Ben kısa periyotta bu eğilimin bilakis döneceği kanaatinde değilim. Doların daha da güçlendiğini görebiliriz. Bu durum, AB’deki mümkün bir sakinlik ile birlikte, ihracatının büyük kısmını euro ile yapan Türkiye’nin büyümesini de negatif etkileyecek bir ögeye dönüşebilir” biçiminde konuşuyor.
Türkiye iş dünyası endişeli
Euro/dolarda yaşanan değişiklikler başta ihracatçılar olmak üzere Türkiye iş dünyası tarafından da çok yakından izleniyor. Doların euro karşısında paha kazanması, gelirini eurodan elde ederken, hammadde gereksinimini dolar ile karşılayan ihracatçıların telaşlarının artmasına neden oluyor. Örneğin Türkiye’nin ihracat kalemleri içerisinde birinci sırada yer alan otomotiv ihracatında, 2022 yılı birinci yarısında yapılan ihracatın yüzde 82’si euro ile yapılırken, sırf yüzde 11’i dolar ile gerçekleştirildi.
“Avrupa’daki fiyat avantajımızı kaybettik”
DW Türkçe’ye konuşanİstanbul Hububat Bakliyat ve Yağlı Tohumlar İhracatçıları Birliği (İHBİR) Lideri Kazım Taycı, Türkiye’nin toplam ithalat maliyeti içerisinde doların yüzde 95’lik bir tartısı bulunduğuna dikkat çekiyor.
Petrolden doğalgaza, hammaddeden makinaya kadar her türlü ithal eserin dolar ile alındığına işaret eden Taycı, “Toplam ihracatımızın ise yüzde 53-55’lik kısmını Euro Bölgesi’ne euro üzerinden satıyoruz. Bugüne kadar Euro’nun kıymetinin dolar karşısında yüzde 15 üstte olması, bizim en büyük rekabetçilik ve karlılık avantajımızdı. Artık ise Avrupa’daki tüm fiyat avantajımızı kaybettik” diye konuşuyor.
Bundan sonraki periyotta Türkiye’den mal alan AB ülkelerinin daha cazip fiyatlar veren ülkelere yönelebileceğini belirten Taycı, “En değerlisi biz ihracatçılar olarak, dış ticaretteki en kıymetli kozumuzu, garantimizi kaybettik” diye konuşuyor.
“Uzakdoğu’ya karşı fırsat olabilir”
Ancak, eurodaki bedel kaybının dünyanın farklı pazarlarında Türkiye için bir avantaj yaratabileceğini düşünenler de var. DW Türkçe’ye konuşan Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) Lideri Jak Eskinazi, “Türkiye’nin Avrupa’ya sattığı eserler, otomatik olarak artık yüzde 15 pahalandı” diyor.
Öte yandan Uzakdoğu ülkelerinin artan dolar maliyetleri karşısında Türkiye’nin az da olsa kendine bir avantaj sağlayabileceğine işaret eden Eskinazi, şu görüşleri lisana getiriyor:
“Uzakdoğu ülkeleri AB’den ithalat yapmak için dolar ile mal satıp onu euroya çeviriyordu. Artık onlar da bu eserleri yüzde 15 değerliye almış olacak. Bu da Türk şirketlere yaşadığı dezavantajı avantaja çevirecek bir fırsat sunabilir. Ancak bu zayıf bir ihtimal. Zira Avrupa’da resesyon endişesinden ötürü, müşteriler fiyat farkı vermeye sıcak bakmıyorlar.”
“Vatandaş daha çok dolara yönelecek”
Peki eurodaki kıymet kaybı, Türkiye’de birikimlerinin büyük kısmını dolar ve euroda değerlendirmeyi tercih eden vatandaşları nasıl etkileyecek?
TCMB ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BBDK) datalarına nazaran, Ağustos başı prestijiyle Türkiye’deki toplam mevduatlar içinde döviz mevduatlarının hissesi yüzde 54,5 olurken, kur muhafazalı mevduatlar da dahil edildiğinde döviz mevduatların toplam mevduatlar içindeki oranı yüzde 71’e çıkmış durumda.
Türkiye’de vatandaşların bir yatırım aracı olarak dövize her vakit ilgi gösterdiklerini hatırlatan Prof. Aslanoğlu, “Önümüzdeki devirde de vatandaşın dövize olan ilgisi devam edecek lakin dolar çok daha fazla talep görmeye başlayacak. Genel fiyatlama davranışlarında da dolar, euroya karşı güç kazanacak” değerlendirmesinde bulunuyor.
