Gecenin karanlığında bisikletiyle konutuna giden genç, sokak lambaları yanmadığı için yoldaki çukuru fark etmedi ve düşerek hayatını kaybetti!
Ukraynalılar, Avrupa’dan giden yardım paralarıyla Rusya’da mesken satın alıyor!
Bremen’deki bir okulda güç tasarrufu nedeniyle şaibeli bir gaz patlaması meydana geldi!
Bunlar, son günlerde internette viral olan onlarca palavra haberden yalnızca üç örnek. Bu haberlerin ortak özelliği, spiegel.de, welt.de, bild.de ve t-online üzere tanınmış Alman haber portallarının, teğe bir taklit edilerek oluşturulduğu geçersiz haber sitelerinde yayınlanmış olmaları. Bu uydurma siteleri özgününden ayırt etmek birçok vakit neredeyse imkânsız.
Marka istismarı had safhada
Teknoloji şirketlerinin demokratik bir biçimde düzenlenmesi ve kontrole tâbi tutulması için çalışan bir STK (sivil toplum kuruluşu) olan Initiative Reset’in lideri, medya uzmanı Felix Kartte, “İnternet sitelerinin klonlanması ve markaları istismar edilen saygın medya kuruluşlarına benzeyen düzmece portallar aracılığıyla palavra haber ve propagandanın yayılması, Almanya’da daha evvel hiç bu seviyede olmamıştı” diyor.
Rusya yanlısı son dezenformasyon kampanyasını t-online için yazdığı bir makalede ortaya çıkaran gazeteci Lars Wienand, bu tıp 30’dan fazla uydurma site tespit etmiş: “Bu sayfalardan birini 26 Ağustos’ta keşfettik ve çabucak sitenin Hollanda’da bulunan internet servis sağlayıcısına yazdık. 29 Ağustos’ta sayfa çevrimdışı oldu. Lakin kısa bir mühlet sonra Kolombiya’da yine ortaya çıktı.”
Biraz meşakkatli de olsa taklit siteleri sonsuza dek internetten kaldırmak mümkün. Wienand, “Meslektaşlarımız bu sorunu, Cloudflare isimli servis sağlayıcısı ve sitenin kayıtlı olduğu şirketin yardımıyla çözebildiler,” diyor.
Künye ve adresler meçhul
Ne yazık ki bu tıp muvaffakiyetler hayli az. Wienand, birçok medya kuruluşunun uydurma sitelerin izini sürmekte ve muhatap bulmakta başarısız olduğunu belirtiyor: “Çünkü uydurma web siteleri iz bırakmıyor. Sitelerde genelde künye yok, hasebiyle irtibat adresi yahut muhataplar da meçhul. Avrupa dışında bir internet servis sağlayıcısı kelam konusu olduğunda, yasal süreç yapmak da ekseriyetle sonuç vermiyor.”
Bu tecrübesi Axel Springer Verlag da yaşadı. Bünyesinde Bild ve Welt üzere önde gelen gazeteleri barındıran Alman yayınevinden yapılan açıklamada, “Ne yazık ki, palavra haberleri yazanlar çabucak hemen hiç tespit edilemiyor. Prensipte bu mevzuda yasal olarak bir şey yapılıp yapılamayacağını denetim ediyoruz ve muvaffakiyet muhtemelliğine bağlı olarak, kendi tedbirlerimizi alıyoruz yahut taleplerimizi uygulamak için harici hukuk firmalarını görevlendiriyoruz” tabirlerine yer verildi.
Bir diğer ünlü yayınevi Spiegel Verlag ise durumu direkt okuyucuları ve takipçileriyle paylaşma yolunu seçti. Spiegel mecmuasının neredeyse kusursuz halde taklit edildiği sayfanın ekran manzarası paylaşılarak, Rusya yanlısı propaganda içeren geçersiz site hakkında bilgi verildi.
Yayınevinden yapılan açıklamada, “Prensip olarak, uydurma haber siteleri hakkında haber yapma konusunda çok ihtiyatlıyız. Zira bunların ardında çoklukla şaibeli ve ticari emelli ögeler var. Okuyucularımızın ilgisini buraya yönlendirerek, düzmece siteleri ödüllendirmek istemiyoruz. Lakin mevcut palavra haber furyasında kamuoyunu bilgilendirme ve eğitme misyonumuz ağır basıyor,” dendi.
Dijital Hizmetler Yasası deva olur mu?
Medya uzmanı Felix Kartte, “AB’nin Dijital Hizmetler Yasası (DSA) bu probleme deva olabilir” diye umuyor.
AB (Avrupa Birliği) Parlamentosu tarafından 5 Temmuz’da kabul edilen düzenleme, öteki konuların yanı sıra, internet platformlarının dezenformasyon kampanyalarını tedbire, izleme ve bunlara reaksiyon verme süreçlerini sıkılaştırmalarını zarurî kılıyor. Sonbaharda yürürlüğe girmesi beklenen yasa, AB üyesi tüm ülkeler için bağlayıcı nitelikte olacak.
Felix Kartte, “Dijital Hizmetler Yasası şu anda yürürlükte olsaydı, medya kuruluşları bu düzmece platformlara karşı daha tesirli şikâyet imkanlarına sahip olacak ve taklit siteler kapatılacaktı. Bu nedenle, düzmece sayfaların daha süratli silinmesine ve erişimlerinin kısıtlanmasına yol açacak bir uygulama, medyanın faydasına olacak” değerlendirmesinde bulunuyor.
Yasal boşluklardan yararlanılıyor
Spiegel-Verlag, Dijital Hizmetler Maddesi’nin “En azından büyük platformlar aracılığıyla oluşturulan içerikle ilgili olarak gelecekte kanunların uygulanmasını kolaylaştıracağını” umuyor.
Ancak yayınevinin bir sözcüsü, yasanın tekrar de taklit site ve asparagas haber meselesini tümüyle ortadan kaldıracağına kuşkuyla yaklaşıyor: “Geçmişte de tekraren görüldü ki, gayrimeşru içerik sağlayıcılar, hizmet vermeye devam edebilecekleri ve birebir vakitte yasal düzenlemeden kaçabilecekleri boşlukları bir halde bulabiliyor.”
Sahtecilere erişim manisi önerisi
Sahte haber siteleri dalgası, daha evvel görülmemiş boyutlara ulaşmış olsa da bu fenomen yeni değil. İsveç’te 2018 yılında beş yayıncı tarafından, palavra haberlerin tespiti maksadıyla kurulan doğruluk denetim portalının bile düzmecesi oluşturuldu.
Dijital platformlarda bilhassa komplo teorileri ve çok sağcılık üzere hususlara ağırlaşan “Cemas” isimli kuruluştan Josef Holnburger, dezenformasyon kampanyaları yürüten küme ya da bireylerin interaktif platformlara erişiminin büsbütün engellenmesi gerektiğini savunuyor.
Holnburger: “De-platforming (platformsuzlaştırma) işe yarıyor! Bu tıp aktörler YouTube üzere bir platformdan kaybolduğunda, artık daha evvel sahip oldukları erişim imkânlarından mahrum kalıyor. Öteki platformlarda tekrar yeni hesaplar oluşturabilseler de çoklukla orada yalnızca kendi ortalarında hudutlu kalıyorlar.”
