Basın meslek örgütleri, TBMM Genel Şurası’nda Salı günü ele alınmaya başlanması beklenen dezenformasyon yasa teklifine “gazetecileri sessiz ve nefessiz bırakma niyetindeki sansür düzenlemesi” olduğu telaffuzuyla karşı çıkarak, yasanın geri çekilmesini talep ediyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üç aylık ortanın akabinde geçtiğimiz cumartesi günü yeni yasama yılına başlamıştı. Seçim çalışmaları nedeniyle en fazla 6 ay çalışacağı iddia edilen Meclis’in gündeminin birinci sırasında ise tartışmalı dezenformasyon yasa teklifi bulunuyor.
Kamuoyunda toplumsal medya ya da dezenformasyon yasa teklifi olarak bilinen Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair kanun teklifi geçen yasama devrinde AKP ve MHP’li milletvekillerinin imzalarıyla Meclis’e sunulmuş, Adalet Komitesi’nde tartışmalar eşliğinde kabul edildikten sonra Genel Kurul’a sevk edilmişti. Teklifin Genel Kurul’da Salı günü ele alınmaya başlaması bekleniyor.
Kanun teklifinin en çok eleştirilen hususları ortasında “Halk ortasında kaygı, endişe yahut panik yaratmak emeliyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan bireylere bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası öngörülmesi” geliyor.
Basın örgütleri hangi hususlara karşı çıkıyor?
Basın meslek örgütleri Pazartesi günü İstanbul, Ankara, İzmir, Diyarbakır, Eskişehir ve Adana’da bir ortaya gelerek, yasa teklifine neden karşı çıktıklarını açıklayan bir dilekçe örneğini TBMM’de kümesi bulunan partilere gönderdi.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC), Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), Türkiye Muharrirler Sendikası (TYS), DİSK Basın İş, Basın Kurulu, PEN Muharrirler Derneği, Türkiye Yayıncılar Birliği İstanbul’da bir toplantı yaparak teklifin geri çekilmesi için aylardır yaptıkları çağrıyı yineledi.
Basın meslek örgütleri Salı günü de bir ortaya gelerek ortak bir açıklama ile yasanın bilhassa hangi ögelerine karşı çıktıklarını kamuoyuna duyuracak.
TGS teklifi “Cumhuriyet tarihinin en ağır sansür düzenlemelerinden birisi ve basını yok etme girişimi” olarak nitelerken, yasanın geçmesi durumunda seçime tahminen 8 aydan az vakit kalmışken basını tek sesliliğe mahkûm edeceğini ve halkın haber alma hakkını yok edeceğini de belirtiyor.
Gazetecilerin teklifte karşı çıktığı hususların başında mahpus cezasını öngören 29’uncu Husus geliyor. Bu husus ile Türk Ceza Kanunu’na 217/A unsuru olarak eklenmesi planlanan “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” cürmünün muğlak ve subjektif değerlendirmelere açık olduğu vurgulanarak, küme başkanvekillerine iletilen dilekçede şu noktaya dikkat çekildi:
“Zamana, bireylere ve şartlara bağlı olarak her uygulamacı tarafından farklı yorumlanması mümkün bu düzenlemeyle, sadece gazeteciler değil tüm toplum önemli bir cezai tehdit ile karşı karşıya bırakılmakta, tabir ve basın özgürlüğü yok edilmektedir.”
TBMM Lideri Mustafa Şentop ise yeni yasama yılının başlaması nedeniyle düzenlediği basın toplantısında teklifi desteklediğini belirtirken, “muğlaklık” tenkitlerine şöyle cevap vermişti:
“Bir hukukçu okuduğunda sizin gördüğünüz muğlaklığı görmez. Bir hukukçu onun çerçevesinin ne olduğunu belirler. Söz manaları değil terim manalarıyla ilgili kıymetlendirme yapılır. Bu mevzuda bir sorun, bir tereddüt olacağını düşünmüyorum.”
Ancak gerek basın meslek örgütleri gerekse başka sivil toplum kuruluşları bu husus ile “yalan haberi yapanların” yanı sıra “yayanların” da suçlanabileceğine dikkat çekerek, bunun demokrasi ve tabir özgürlüğü prensibine temelden karşıt olduğunu vurguluyor.
Basın İlan Kurumu’nun yetkilerinin genişletilmesine tepki
Teklifin 4, 5 ve 7’nci unsurları ile de Basın İlan Kurumu’nun yetkilerinin yasal desteği olmadığı halde genişletildiği ve kuruma “yayın durdurma ve internet haber sitesi vasfının olmadığının tespiti talebiyle mahkemeye başvurma, internet haber sitesinin resmi ilanın kesilmesi ile çalışanların basın kartının iptaline giden sürecin başlatılması” üzere geniş yetkiler verilmesi de eleştiriliyor. Örgütler, bu yetkilerle donatılan Basın İlan Kurumu’nun iktidarların baskı aracı haline geleceğini söylüyor.
Bu ortada basın meslek örgütleri kanunla birlikte internet siteleri için yeni bir sürecin başlayabileceği ihtarında bulunarak, yazılı medyada bir dava açmak için tanınan “yayın tarihinden itibaren 4 aylık süre” kuralının internet basını için yayın tarihinden itibaren değil “şikâyet tarihinden itibaren” başlatılmasının kaos ortamına yol açabileceğini belirtiyorlar.
Basın kartlarının denetimi Bağlantı Başkanlığı’na
Yasa teklifinin basın meslek örgütlerince bir öteki eleştirilen noktası da basın kartları ile ilgili kısımlar.
Teklifin 14’üncü ve 19’uncu unsurlarıyla Basın Kartı Kurulu’nun denetimi büsbütün Bağlantı Başkanlığı’na verilerek, kurulun yapısının antidemokratik hale getirildiğine işaret eden gazetecilik örgütleri, “Basın Kartı Komitesi gazetecilerden oluşması gerekirken basın meslek örgütleri azınlık hale getirilmiş, kararları etkisiz kılınmıştır” diyerek, basın kartını basın meslek örgütlerinin vermesi gerektiğini belirtiyor.
Bu ortada teklifin 15’inci hususuyla Basın İlan Kurumu tarafından belirlenen “Basın Ahlâk Esaslarına” terslik halinde gazetecilerin basın kartları iptal edilebilecek. Basın Ahlak Asılları ile ilgili hala Türkiye Gazeteciler Sendikası tarafından Danıştay’da dava açılmış durumda.
Sosyal ağ sağlayıcılara müdahale kolaylaşıyor
Basın meslek örgütlerinin dilekçesine nazaran, teklifle “internete sansürün dozunu artıran ve toplumsal ağ sağlayıcılara müdahaleyi kolaylaştıran” değişiklikler de yapılıyor.
Teklifin 31’inci unsuruyla 5651 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle Erişim Sağlayıcıları Birliği’nin yetkileri ortasına internette içerik engellenmesi dışında içerik çıkarılması yetkisi de eklenirken, 34’üncü hususuyla ise toplumsal ağ sağlayıcılarının temsilci atama kaideleri ağırlaştırılıyor ve yaptırımlar sıkılaştırılıyor.
Yasa teklifiyle ayrıyeten Elektronik Haberleşme Kanunu’nda değişiklik yapılarak, WhatsApp, Telegram ve gibisi şebekeye bağlı olmaksızın haberleşme hizmeti sunan platformlara temsilci atama sorumluluğu da yükleniyor.
Teklifin Anayasa’ya muhalif olduğunu da belirten meslek örgütleri, teklifin kurul görüşmelerinin yapıldığı sırada da itirazlarını lisana getirmişti.
