Demir, besinler yoluyla alınması gerken çok değerli bir mikro besindir fakat beslenme kâfi kalitede ve istikrarlı olmazsa demir eksikliği ve buna bağlı anemi oluşabilir.
Gıdalarda iki çeşit demir bulunur. Hayvansal kaynaklı besinlerde bulunan hem demir ve bitkisel besinlerde bulunan hem olmayan demir. hayvansal besinlerden gelen hem demirin bedende emilimi çok daha düzgündür, bu nedenle hayvansal besinler daha kaliteli demir kaynağı olarak kabul edilir. Demir emilimi ayrıyeten C vitamini ve hayvansal proteinlerin alımıyla artar.
Demir, insan bedeni için kıymetlidir, zira kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşımasına ve beden dokularına oksijen sağlanmasına müsaade verir. Demir eksikliği, artan kanama, yetersiz beslenme nedeniyle ortaya çıkabilir ve ağır adet gören bayanlarda, gebe bayanlarda ve vejetaryen ve veganlarda yaygındır.
Demir eksikliği emilim bozukluklarından ve yetersiz beslenmeden de kaynaklanabilir. Destekler alınarak demir rezervleri yenilenebilir lakin, kâfi demir alımının temeli istikrarlı beslenmedir.
C vitamini demir emilimini artırıyor
C vitamini yapısal olarak glikoza emsal ve birçok hayvanda glikozdan sentezlenebilir. Beşerler ise C vitamini sentezleyemezler ve onu yiyeceklerle almak zorundadırlar.
C vitamini demir metabolizmasına katılır ve enzimlerdeki demir ve bakır iyonlarının gerekli formda kalmasını sağlar. C vitamini bedende kolajen oluşumu ve doku yenilenmesi için de gereklidir. C vitamini suda çözünen bir vitamindir ve bu nedenle her gün nizamlı olarak alınması gerekir.
Vücudun demir ihtiyacı
Kadınlarda ve erkeklerde demir metabolizması farklıdır. Erkeklerde demir kaybı 24 saatte ortalama 1 mg iken bayanlarda 2 mg civarındadır. Bayanlarda günlük demir muhtaçlığı bu nedenle erkeklere nazaran neredeyse 2 kat daha fazladır.
Ortalama bir diyet 10 ila 15 mg demir içerir. Fakat insan, besinlerdeki demirin yalnızca yüzde 10-15’ini kullanır, bu da besinlerden 1 ila 1.5 mg demir emildiği manasına gelir. Bu nedenle, olağan beslenen sağlıklı bir kişi, günlük demir kaybını telafi edecek kadar demir almalıdır.
Önerilen günlük demir alımı şu biçimdedir:
7 ila 12 ay ortası bebek: 11 mg
1-3 yaş: 7 mg
4-8 yaş: 10 mg
9-13 yaş: 8 mg
14-18 yaş erkekler: 11 mg
14-18 yaş kızlar: 15 mg
19-49 yaş erkekler: 8 mg
19-49 yaş bayanlar: 18 mg
50 yaş ve üzeri: 8 mg
Hamile bayanlar: 27 mg
Emziren bayanlar: 10 mg
Demir eksikliğinin nedenleri
Vücuttaki demir eksikliği, aneminin ana nedenlerinden biridir. Bu durum çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Birinci neden, diyetten yetersiz demir alımıdır. Demir içeren besinlerin alınmaması yahut yetersiz alınması, bedel düşüklüğünün en yaygın nedenlerinden biridir. Kısıtlayıcı diyetler sırasında demir düzeylerinin düştüğü bilinmektedir, bu nedenle her diyetten sonra demir bedellerini denetim etmek değerlidir.
İkinci sebep ise kanama yani kan kaybıdır. Kanama, travma, hastalık yahut öteki bir şeyin sonucu olup olmadığına bakılmaksızın değerlidir. Bayanlarda, uzun vadeli ve ağır adet kanamaları varsa ekseriyetle demir eksikliği olur. Hemoroid, divertikül ve kolon kanseri üzere birçok durum demir kaybına neden olur.
Üçüncü neden, demirin zayıf emilimidir. Mide, ince ve kalın bağırsak hastalıkları ile pankreas ve safra kesesi hastalıkları demirin emilimini bozabilir. Atrofik gastrit, çölyak hastalığı ve kronik pankreatit demir emilimini azaltır.
Hamilelik, demir kıymetinin düşmesine yol açan tek doğal durumdur. Hamilelikte demir muhtaçlığı en fazladır. Hamile bayanlarda anemi kesinlikle tedavi ile düzeltilmelidir.
Çeşitli enfeksiyonlarda ve kronik birçok hastalıkta demirde azalma yahut anemi görülür. Pnömoni, apseler, hepatit B ve C, HIV, endokardit, osteomiyelit, talasemi üzere kan hastalıkları, lenfomalar ve öbür kimi kanser çeşitlerinde demir düzeyleri azalır.
Demir eksikliğini gösteren 6 değişik belirti
Aşırı yorgunluk üzere tipik belirtilere ek olarak demir eksikliğini gösteren daha az yaygın öteki belirtiler de vardır.
Yemek olmayan garip şeyleri arzulamak
Toprak yemeyi sever misiniz? Bu aslında bilhassa çocuklarda ve gebe bayanlarda demir eksikliğini gösteren en sıra dışı belirtilerden biridir. Bu çeşit olağandışı isteklerin neden oluştuğu çözülemese de, demir eksikliği olan şahısların çoklukla toprak, tebeşir, kil, karton vb. üzere besin dışı hususları arzuladıkları bilinmektedir.
Kırılgan ve garip halli tırnaklar
Tırnaklarınızın durumu ve görünümü sıhhatiniz hakkında birçok şeyi ortaya çıkarabilir. Zayıf, kırılgan ve kaşık formundaki tırnaklar demir eksikliği olan bireylerde yaygındır. Kaşık tırnakların öbür sebeplerden ve sıhhat problemlerinden ötürü da oluşabileceğini unutmayın. Bu nedenle sebebin demir eksikliğine bağlı anemi mi yoksa öteki bir şey mi olduğunu belirlemek için kan testi yaptırın.
Kuru ve çatlamış dudaklar
Kuru ve çatlamış dudaklar kış aylarında sık görülür, lakin yaz ortasında da görülüyorsa bu, demir eksikliğini gösterebilir. Anemi yahut demir eksikliği olan bireylerde, dudakların köşelerini etkileyen belli bir dudak çatlaması çeşidi oluşur. Bu çatlak köşeler çok rahatsız edicidir ve gülmeyi, yemek yemeyi ve hatta konuşmayı zorlaştırabilir. Dudaklarınızda bu durumu fark ettiyseniz, kesinlikle bir uzmana başvurun.
Huzursuz bacak sendromu
Huzursuz bacak sendromundan rahatsız mısınız? Bu, bedeninizdeki çok düşük demir düzeyinin bir göstergesi olabilecek öbür bir belirtidir. Bu durum, ayaklarınızda karıncalanma ve daima ağrı üzere bir his uyandırır. Bu duruma neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir, lakin kimi araştırmalar düşük demir düzeylerinin huzursuz bacak sendromunu tetikleyebildiğini göstermektedir.
Dilde şişme
Şişmiş ve hassas bir lisanın meydana geldiği sıhhat sıkıntısına atrofik glossit denir ve şişme çok rahatsız edici olabilir. Bu durum ayrıyeten çiğneme, yutma yahut konuşma ile ilgili meselelere neden olabilir. Araştırmalar, bu sıhhat meselesinin ekseriyetle demir eksikliğine bağlı anemisi olan bireylerde meydana geldiğini ve ayrıyeten ağızda kuruluk ve yanma hissi olabileceğini göstermektedir.
Buz arzulamak
Yiyecek dışında olağandışı şeyler için istek duymanın yanı sıra, demir eksikliği olan beşerler bazen alışılmadık derecede güçlü bir buz isteğine sahiptir. Pagofaji ismi verilen bu bozukluk şiddetli aneminin en yaygın belirtilerinden biridir. Bu buz isteğine tam olarak neyin neden olduğu bilnimese de, birtakım uzmanlar buz çiğnemenin demir eksikliği olan şahıslarda uyanıklığı artırdığına yahut şişmiş lisanlarını yatıştırdığına inanmaktadır.
