Sovyetler Birliği’nin sekizinci ve son başkanı olan Mihail Gorbaçov’un ölümü, çağdaş dünya tarihindeki önemli bir dönem hakkında yeni düşüncelere yol açtı.
Zayıflayan SSCB’ye başkanlık eden Gorbaçov, 1991’de Nobel Barış Ödülü’nü aldığı Soğuk Savaş’ı sona erdirmedeki rolü nedeniyle Batı tarafından bir barışçıl olarak görülüyordu.
Ülkeyi modernize etmek ve Avrupa’nın geri kalanına yakınlaştırmak için başlattığı reformlar, Sovyetler Birliği’nin dağılması ve 15 egemen devletin kurulmasıyla sona erdi.
Avrupa’daki eski sosyalist ve komünist ülkelerin demokratikleşme ve bağımsızlık dalgasıyla birleştiğinde, Gorbaçov, kıta ve dünya için tektonik bir değişime dönüşen şeyde önemli bir rol oynadı.
SSCB’nin sekizinci ve son liderinin hayatındaki en önemli anlardan bazılarına tekrar bakıyoruz.
1980’lerin ortalarında Gorbaçov’un Sovyetler Birliği’nin zirvesine yükselmesiyle birlikte dünya, dünyanın en büyük ülkesi ve en büyük nükleer gücünde gücün tasvir edilme biçiminde bir değişikliğe tanık oldu.
Karısı Raisa Gorbacheva’nın birçok çalışma toplantısında ve resmi gezilerde ortaya çıkması, seleflerinden farklı olarak, onun ana direği olduğu konusunda açık ve vokal olan bir Sovyet liderinin hayatı hakkında nadir bir fikir verdi. hayat ve günlük bir sırdaş.
Ancak Raisa Gorbacheva sadece “Glasnost’un First Lady’si” değildi: kadınların siyasete katılımını aktif olarak teşvik etti ve çocuklarda kanser tedavisi için para toplamak da dahil olmak üzere hayır işleriyle tanındı.
Gorbaçov’un Raisa’nın 1999’da 67 yaşında lösemiye yenik düşmesinden derinden etkilendiği söyleniyordu.
Ekonomik reformlara şiddetle ihtiyaç duyan bir devleti devralan Gorbaçov, Sovyetler Birliği’nin bütünlüğünü korumaya çalıştı ve ülkeyi dönüştürmek için sonuna kadar savaştı. Başlıca politikaları dünyaca ünlü üçlüsünde ifade edildi: perestroika, glasnost ve yeni siyasi düşünce.
Başlangıçta kooperatifler ve ortak girişimlerle sınırlı olan küçük ve orta ölçekli girişimciliğin gelişimini teşvik ederek ekonomiyi hızlandırmanın bir yolunu gördü. Aynı zamanda, devleti vatandaşlarına daha da yakınlaştırmak amacıyla halk arasında daha sık görünmeyi seçerek tepeden hükmetmekten kaçındı.
Gorbaçov’un uluslararası sahnedeki değerleri, Batı’daki birçok kişi tarafından bugün hala onun ana mirası olarak görülüyor – başta Ronald Reagan olmak üzere ABD’li mevkidaşlarıyla yaptığı görüşmelerin öncülüğünde.
On yıllardır anlaşmazlık halinde olan dünya güçlerinin iki lideri arasındaki ilk yüz yüze görüşme Kasım 1985’te Cenevre’de gerçekleşti ve Reagan ve Gorbaçov dört yıllık başka bir zirve için bir araya geldi.
Zirveler, Soğuk Savaş’ı sona erdirmeye yönelik ilk adımdı ve tüm bir füze sınıfını ortadan kaldıran Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması gibi stratejik nükleer silahların azaltılmasına ilişkin anlaşmaları içeren uluslararası bir yumuşama başlattı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk kez Batı’nın liderleri ile Sovyet blokları arasında gayri resmi bir ilişki gelişmeye başladı. Erken çekincelere rağmen, Reagan’ın SSCB’yi bir “kötü imparatorluk” olarak damgalaması ile sonuçlanan Reagan ve Gorbaçov, ilişkilerinin daha olumlu ve hatta bazen daha sıcak hale geldiğini gördüler.
Gorbaçov, siyasetten emekli olduktan sonra Batılı liderlerle görüşmeye devam etti, hem Reagan hem de Sr Bush ile dostane ilişkiler sürdürdü. Reagan 2004’te öldüğünde, Gorbaçov cenazesine Reagan’ın en yakın akrabasının hemen arkasında oturarak katıldı.
Gorbaçov’un ülkeyi açma ve Avrupa’nın geri kalanına yakınlaştırma arzusu, Berlin Duvarı’nın yıkılmasını teşvik etmekle kalmadı, aynı zamanda daha yakın ekonomik bağların gelişmesine de yol açtı.
Britanya’da Gorbaçov’un liderlik dönemi Margaret Thatcher’ın Başbakanlık dönemiyle aynı zamana denk geldi ve Reagan’a benzer şekilde, çoğu kişi ikisi arasındaki ilişkilerin açık bir düşmanlığa dönüşmese bile buz gibi soğuk olmasını bekliyordu.
Yine de, 1984’te ünlü bir şekilde “Bay Gorbaçov’u seviyorum. Birlikte iş yapabiliriz,” diyerek Reagan’ı düşmanlık siyasetinden caydırdı ve önemli ABD-Sovyetler Birliği zirvelerine kapı açtı.
Aralık 1989’da Gorbaçov, Vatikan’da Papa II. John Paul ile bir araya geldi. Toplantı, komünist SSCB ile Vatikan arasındaki diplomatik ilişkilerde daha önce önemli düşmanlıklara batmış bir dönüm noktasıydı.
Karol Wojtyla doğumlu, II. John Paul’ün Polonya geçmişi, kendi ülkesinde ve Doğu Avrupa’nın geri kalanında komünizmin çöküşünde, Ostpolitik’in bölgedeki Katolik Kilisesi’nin varlığını yeniden kurmaya çalışma politikası altında çıkarları olduğu anlamına geliyordu.
Vatikan ile görüşmeleri reddeden ve açıkça II. John Paul’u müdahale etmemesi konusunda uyaran Sovyet lideri Leonid Brejnev’in aksine, Gorbaçov 1989’da Papa ile bir araya gelerek Sovyetler Birliği’nde daha fazla din özgürlüğüne izin verme sözü verdi.
İki süper güç arasındaki nükleer azaltım görüşmeleri, George HW Bush’un ABD başkanlığı altında daha da büyüdü ve Temmuz 1991’de ilk START-1 anlaşmasının imzalanmasına yol açtı ve bunu Sovyet sonrası dönemde START-2 ve START-3 izledi. .
Tüm gezilerinde, Gorbaçov’a kaçınılmaz olarak, daha sonra Gorbaçov Vakfı’nın başkanlarından biri olan kişisel tercümanı Pavel Palazhchenko (arkada resimde) eşlik etti.
Ancak Gorbaçov yönetimindeki Sovyetler Birliği’nde her şey güllük gülistanlık değildi. Büyük işsizlik, suçta ani artış ve diğer olumsuz eğilimlerle karşı karşıya kalan Rusya’nın egemen olduğu SSCB, özellikle Baltık’ta yavaş yavaş huzursuzlaşan ve nihai bağımsızlığa doğru ilerleyen üye devletleriyle de mücadele etmek zorunda kaldı.
Ocak 1991’de Litvanya’da şiddetli bir baskı başlatıldı, burada Sovyet ordusu üç gün boyunca SSCB’den ayrılmasını engellemek amacıyla 14 kişiyi öldürdü ve 140 kişiyi de yaraladı ve Gorbaçov’un pasifist imajında kalıcı bir leke bıraktı. .
Gorbaçov, şiddet kullanma emrinin Litvanya’daki Sovyet subayları tarafından verildiğini ve bundan önce Moskova’daki gerici “karanlık güçlerin” Polonya ve Doğu Almanya’da şiddetten kaçınmasına rağmen elini harekete geçmeye zorladığını belirterek şiddetin tırmandığını açıkladı.
Ağustos 1991’de Gorbaçov, Kırım’daki bir hükümet kulübesinde tatildeyken, Moskova’daki muhafazakarlar, onlara göre, Sovyetler Birliği’ni eski sınırlarında korumak ve eski ihtişamına kavuşturmak için iktidarı ele geçirme girişiminde bulundular. Joseph Stalin’in beğenileri altında.
Komplocular, Gorbaçov’u gözaltına almak için KGB memurlarını tatil mülküne gönderdi, ancak yeni reforma tabi tutulan Rusya’nın yakın zamanda seçilen başkanı Boris Yeltsin ile bunu başaramadı.
Moskova’da Yeltsin ve anti-komünist protestocuların direnişiyle karşılaşan sözde “Sekizli Çete”nin darbesi iki gün sonra başarısız oldu. Yine de Sovyetler Birliği’nin kaderi mühürlendi ve Moskova’ya dönen Gorbaçov’un Kremlin’den sonsuza kadar ayrılmasına sadece aylar kaldı.
Ağustos 1991 darbesinden sonra Gorbaçov, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nin yükselen liderliğinden bir eleştiri barajıyla karşı karşıya kaldı.
Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin tamamen yasaklanması için bastırıyordu. Gorbaçov, milliyetçi ve popülist olarak gördüğü Yeltsin ile aynı fikirde değildi ve bunun yerine partinin yenilenmesi için bastırdı.
Sonunda Yeltsin galip geldi. Komünist Partiyi kapattı, Birliğin dağılmasını ayarladı ve Gorbaçov’a 1991 yılı sonuna kadar istifa etmesini ve Kremlin’i boşaltmasını söyledi.
Gorbaçov, görevden ayrıldıktan sonra da aktif kaldı ve Gorbaçov Vakfı’nı kurmakta yeni bir amaç buldu.
Kar amacı gütmeyen kuruluş, Rusya ve dünya tarihindeki güncel konuların yanı sıra perestroyka tarihini araştırmakla görevlendirilirken, Gorbaçov birçok hayır projesine katıldı ve defalarca ABD ve diğer ülkelerde konferanslar verdi.
Politikacının 80. doğum gününü kutlamak için 2011 yılında Londra’daki Royal Albert Hall’da dünyanın en büyük yıldızlarının yer aldığı bir konser düzenlendi. Sahneye çıkanlar arasında, hit “Değişim Rüzgarı” ile sıkı bir şekilde ilişkilendirilen Alman grup Scorpions da vardı. perestroyka dönemi.
Gorbaçov, son yıllarda Rusya’da meydana gelen değişiklikleri eleştirdi ve kurucu ortağı olduğu Novaya Gazeta gazetesi de dahil olmak üzere muhalif sesleri açıkça destekledi.
Gorbaçov ve Novaya Gazeta baş editörü Dmitri Muratov, 30 yıl arayla Nobel Barış Ödülü’nü kazandı.
Gazeteci Alexei Venediktov’a göre, Rusya’nın Ukrayna’yı askeri işgali başladıktan sonra Gorbaçov çok üzüldü ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “hayatının işini mahvettiğini” söyledi.
Yakın arkadaşı Venediktov, Temmuz ayında “Gorbaçov’un tüm reformları sıfıra, küle, sigaraya” dedi.
Aslında Gorbaçov, onlarca yıldır Putin’i eleştiriyor. 2007’de New York Times’a yazdığı bir köşe yazısında, eski Sovyet lideri Putin’e laf atarak “etnik gruplar arası ilişkilerdeki rahatsız edici gelişmeler ve hükümetin her zaman anında yanıt vermediği yabancı düşmanlığı ve hoşgörüsüzlük” konusundaki endişesini dile getirdi.
Gorbaçov’un diğer tek uyarısı 2014’te, Rusya’nın ilhak ettiği Kırım’ın Ukrayna’nın bir parçası olduğunu söylediğinde geldi. Rusya’nın bir parçası olmayı tercih edip etmeyeceklerini belirlemek.
Ancak uzmanlar, bu yorumun Gorbaçov’un sonraki yıllarda mirasını sıradan Ruslar için daha lezzetli hale getirme ihtiyacından kaynaklandığına inanıyorlar. Putin’in barışı.
Rus-Ukrayna karışımı bir kökene sahip olan Gorbaçov, Putin’in Kiev’i Moskova’nın kontrolü altına alma ve Rus yörüngesine geri getirme arzusunun ardındaki milliyetçilik ve emperyalizm kavramlarına asla katılmadı – özellikle de zorla değil.
Buna karşılık Putin, ayrılan Sovyet liderine asgari düzeyde saygı gösterdi ve “program çakışmaları” nedeniyle 3 Eylül Cumartesi günü cenazesine gelmemeyi seçti.
Putin, çiçek getirmek için Moskova Merkez Klinik Hastanesi’ndeki açık tabut anma törenine katıldı ve Gorbaçov’un sergilenen cesedinin yanında kısa bir süre oyalandı.
Ayrıca, Putin’in sözcüsü Dmitry Peskov’a göre Kremlin, Gorbaçov’un cenazesinde yalnızca “devlet cenazesinin unsurları” olacağına karar verdi.
Mihail Gorbaçov, vasiyetine göre Moskova’daki Novodevichy Mezarlığı’na eşinin yanına defnedilecek.
