1839 yılından bu yana Türkiye’nin huzur ve güvenliği sağlayan, 2016’da İçişleri Bakanlığı’na bağlanan Jandarma Teşkilatı, 183 yıldır gece gündüz demeden misyon yapıyor.
AA’dan derlenen habere nazaran; Jandarma Teşkilatının birinci nizamnamesi olan “Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi”nin (Askeri Kolluk Tüzüğü) 14 Haziran 1869’da yürürlüğe girmesiyle zabıtanın vazife ve hizmetleri ile yetki ve sorumlulukları hukuksal çerçeveye alındı.
Yönerge kapsamında her vilayette çalışanı piyade ve süvarilerden oluşan birer “zaptiye alayı” kuruldu.
Türk Jandarma Teşkilatı’nın kuruluşu
Arşivlerde 1839’dan itibaren “jandarma” ismine ve “jandarma tayin kararnamelerine” rastlandığı için Türk Jandarma Teşkilatının, ay ve gününün tespiti mümkün olmasa da 1839’da kurulduğu kabul edildi.
Tanzimat Fermanı’nın ilan edildiği 1839 ile “Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi”nin yürürlüğe girdiği 14 Haziran gününün birleştirilmesiyle Jandarma Teşkilatının kuruluş tarihi, 14 Haziran 1839 olarak belirlendi.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Sadrazam Sait Paşa tarafından çağdaş zabıta teşkilatı kurulması maksadıyla İngiltere ve Fransa’dan subaylar getirtildi ve teşkilatlanmada değişiklik yapılarak 20 Kasım 1879’da “seraskerlik” makamına bağlı “Umum Jandarma Merkeziyesi” kuruldu.
Jandarma Teşkilatı, 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra Rumeli’de gösterdiği muvaffakiyetler münasebetiyle 1909’da tekrar düzenlenip “Harbiye Nezareti”ne bağlanarak “Umum Jandarma Kumandanlığı” adını aldı.
Hukuki statüsünü 1930’da kazandı
Jandarma birlikleri, 1914-1918’deki Birinci Dünya Savaşı ile 1919-1922’deki Kurtuluş Savaşı’nda bir yandan iç güvenlik vazifelerini sürdürürken öteki yandan birçok cephede yurt savunmasına katıldı. Cumhuriyetin ilanından sonra devletin birçok kuruluşunda olduğu üzere Jandarma Teşkilatı da yine düzenlendi.
1918’de kapatılan Jandarma Astsubay Okulu, İzmit’te tekrar açılırken sabit jandarma bölge müfettişlikleri ve vilayet jandarma alay komutanlıkları tekrar teşkilatlandırılıp seyyar jandarma birlikleri de güçlendirildi. Teşkilat, bugünkü tüzel statüsünü 10 Haziran 1930’da 1706 sayılı Jandarma Kanunu’nun çıkarılmasıyla kazandı.
1937’de “Jandarma Teşkilat ve Görev Nizamnamesi” yürürlüğe girerken 1939’da teşkilat, sabit jandarma birlikleri, seyyar jandarma birlikleri, jandarma eğitim birlikleri ve okullar olmak üzere üç küme halinde yine düzenlendi.
1939’da jandarma teşkilatı, Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar Jandarma Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak üzere dört küme halinde yine düzenlendi.
6815 sayılı “Sınır, Kıyı ve Karasularımızın Koruma ve Emniyeti ve Kaçakçılığın Men ve Takibi İşlerinin Dahiliye Vekaletine Periyodu Hakkında Kanun”un 1956’da yürürlüğe girmesiyle bu tarihe kadar periyodun Gümrük ve Monopol Bakanlığına bağlı Gümrük Umum Kumandanlığınca yürütülen hudut, kıyı ve kara sularının emniyet ve korunması ile gümrük bölgelerinde kaçakçılığı men, takip ve tahkik misyon ve sorumluluğu, Jandarma Genel Komutanlığına verildi.
İlk Jandarma Bölge Komutanlığı 1993 yılında Ankara’da kuruldu
Jandarma hudut birlikleri, 1957’de tugaylar haline dönüştürülürken jandarma eğitim tugayları kuruldu. Teşkilata 1961’de jandarma bölge komutanlıkları ile 1963’te Foça Jandarma Komando Okulu kazandırıldı. Birinci Jandarma Bölge Komutanlığı ise 1961’de Ankara’da hizmet vermeye başladı.
Teşkilatın gökyüzündeki gözü olan birinci Jandarma Havacılık Birliği, Diyarbakır’da 1968’de Hafif Helikopter Bölük Komutanlığı ismiyle faaliyete geçti. Jandarmanın yürüttüğü kıyı ve kara suları ile kara sonlarının korunması misyonları vakit içinde devredildi.
Jandarma teşkilat, vazife ve yetkilerinin belirlendiği 2803 sayılı kanun, 1983’te yürürlüğe girdi.
Sorumluluk alanında meydana gelen olaylarda hata ve hata kanıtlarının bilimsel yollarla araştırılması ve yargıya götürülmesi maksadıyla 23 Mart 1989’da başlatılan çalışmayla 1993’te Ankara’da Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı kuruldu.
2016’da İçişleri Bakanlığına bağlandı
Jandarma Genel Komutanlığı, Fetullahçı Terör Örgütü’nün 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde 27 Temmuz 2016’da çıkarılan 668 sayılı Kanun Kararında Kararname ile İçişleri Bakanlığına bağlandı.
