Bugün, 11 Ekim Dünya Kız Çocukları Günü. Eğitime erişim kelam konusu olduğunda kız çocukları dünya genelinde hala “dezavantajlı grup” olarak karşımız çıkıyor. Türkiye özeline bakıldığında, çocuk yaşta evliliklerin kız çocuklarının eğitimi önündeki en kıymetli pürüzlerden biri olduğu görülüyor. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye’nin “Türkiye’de Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evlilikler” raporuna nazaran, Türkiye’de 20-49 yaş ortasındaki her 5 bayandan 1’i 18 yaşından evvel evlendiriliyor.
DW Türkçe’ye konuşan UNFPA Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evlilikleri Tedbire Projesi Yöneticisi Emine Kuzutürk Savaş, eğitime erişim imkanlarının kısıtlılığının çocuk yaşta evliliklerin önünü açtığını söylüyor. Çocukların evlendirilmesi ile eğitim ortasında yakın bir ilgi olduğunu lisana getirerek, “Kız çocuklarının ortaöğretime devam etmemelerinin evlendirilmelerinde artırıcı bir tesiri var. Uzun vadeli okul eğitiminde kalıyor olmaları çok kıymetli. Eğitim hayatına devam ediyor ve destekleniyor olmaları hakikaten fark yaratıyor” diyor.
UNFPA Türkiye’nin tahliline nazaran, Türkiye’de 20-24 yaş kümesinde olup 18 yaşından evvel evlenmiş her 10 bayandan 9’u, daha geç bir yaşta evlenmiş olmayı tercih edeceğini söylüyor. Çocuk ve erken yaşta zorla evlendirilme, bayanların eğitim hayatını birebir etkiliyor.
“Çocuk yaşta, erken ve zorla evlendirilince bir çocuk okul hayatına istese de devam edemiyor. Açık liseye de devam etmesi çok sıkıntı. Eğitim hayatına devam etmek için uğraşsa bile önünde bir sürü mahzurlar oluyor.”
CHP Genel Lider Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi, Nisan ayında yaptığı açıklamada, 2002-2021 yılları ortasında yani AKP iktidarı periyodunda Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı bilgilere nazaran, evlendirilen kız çocuklarının sayısının 731 bin olduğunu lisana getirmişti.
Pandemi sürecinin kız çocuklarının eğitimine etkisi
Kuzutürk Savaş’ın dikkat çektiği bir öbür kıymetli nokta ise, pandemi sürecinin kız çocuklarının eğitimine tesiri. Saha çalışmalarında pandemi sürecinde kız çocuklarının okulu terk etmek zorunda kaldıklarına tanıklık ettiklerini lisana getiriyor.
“Geçen sene Van’da ağır saha çalışmaları yaptık. Türkiye’nin birçok yerinde çalışıyoruz. Bu çalışmaların sonucunda gördük ki EBA’ya ulaşamama, internet erişiminin olmaması, ekonomik zorluklar, okuldan uzak kalma okuldan terki peşi sıra getiriyor.”
DW Türkçe’ye konuşan UNICEF Türkiye’den Doç. Dr. Kamil Kurtul da cinsiyetin eğitime erişim konusunda bölgeden bölgeye değişen, değerli bir faktör olduğunu söylüyor. “Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) istatistiklerine nazaran, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde lise eğitim oranı kız çocuklarında yüzde 94,94 iken bu oran Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 78,64” diyor.
MEB 2020-2021 eğitim-öğretim yılı istatistiklerine nazaran, lisede kız çocukları için okullaşma oranı ortalaması, 87,82. Lakin bu oran bölge ve kentlere nazaran farklılık gösteriyor. Örneğin, Gümüşhane’de 76,98, Van’da 74,72, Siirt’te 68,61, Ağrı’da 66,57, Bitlis’te 64,57, Muş’ta 59,34 olarak seyrediyor.
“Özel müdahale planları geliştirmeye muhtaçlık var”
Kurtul, dünya geneline kıyasladığında Türkiye’deki okullaşma oranının pek âlâ bir seviyede olduğunu lakin kız çocukları üzere savunmasız kümelerin eğitimlerine devam edebilmeleri için yapılması gereken değerli konular olduğunu söylüyor.
“Çocuğun neden eğitime gereğince gelemediğini anlamaya, bu münasebetleri uygun tahlil etmeye ve çocuğa özel müdahale planları geliştirmeye gereksinim var.”
Peki eğitimini tamamlayan kız çocuklarının iş gücüne iştirakleri nasıl seyrediyor?
Doç. Dr. Kamil Kurtul, “Genç bayanlar ve genç erkeklere baktığınızda, bilhassa eğitim düzeyi biraz düştüğünde erkeklerin bayanlara kıyasla daha kolay iş bulabildiklerini görüyoruz. 2019 yılında 25-34 yaş kümesi genç bayanlarda iş bulabilme oranı yüzde 26 iken bu oran erkeklerde yüzde 79” diyor.
