Antalya’nın Kaş ilçesinde dünyaca ünlü 12 kilometrelik Patara kumsalında Prof. Dr. Eyüp Başkale ve 14 gönüllüden oluşan takım, Patara Deniz Kaplumbağaları Korunması ve İzlenmesi Projesi kapsamında 15 Mayıs’ta vazifeye başladı.
Caretta caretta cinsi deniz kaplumbağalarının cinsinin devamı ve bu kapsamda cinsiyetlerinin belirlenmesine ait bu yıl bilimsel çalışma yapılıyor.
Deniz kaplumbağalarının mayıs ortasında başlayıp, ekim sonuna kadar devam eden yuva ve yavruların yumurta çıkışı müddetince saat 20.00’den 08.00’e kadar kumsala girmenin yasak olduğu Patara’da, toplam yuva sayısı 12 oldu. Bu kıyıda geçen yıl 316 yuva oluşurken, 16 bin 980 yavru, denizle buluştu.
SICAKLIK CİNSİYETİ BELİRLİYOR
Prof. Dr. Başkale, proje kapsamında oluşan tüm yuvalara sıcaklık kaydedici aygıt yerleştirildiğini, kuluçka mühletince yuva sıcaklığının ölçüldüğünü söyleyerek, “Kuluçka müddetince bu aygıt yuva içi sıcaklığını ölçüyor. Deniz kaplumbağalarında sürüngenlerin birçoklarında olduğu üzere cinsiyet kromozomu yok. Cinsiyet, embriyonik gelişim sırasında kuluçka müddetinin ortadaki 3’te 1’lik periyodundaki yuva sıcaklığıyla belirleniyor. Sıcaklığın 32 derece civarında olması yavruların hepsinin dişi, 26 derece civarında olması hepsinin erkek, 29 derecede ise yarısının dişi, yarısının erkek olmasına yol açmaktadır” diye konuştu.
AYGITLA ÖLÇÜM YAPILIYOR
Kuluçka sürecinde yuvaların sıcaklığını ölçmeye yarayan aygıtlarla dönemdeki yavruların cinsiyet oranlarının varsayım edilebildiğini kaydeden Prof. Dr. Başkale, şöyle devam etti:
“Küresel sıcaklıktaki artış yavruların dişi-erkek oranını büsbütün etkilemekte ve dişi yüklü popülasyon oluşumuna neden olmaktadır. Buna ek olarak dönemin birinci yuvalarından yani mayıs ve haziran ayının başlarındaki yuvalardan çıkan yavrular, daha çok erkek bireylerden oluşmaktadır. Sıcaklığın kuluçka mühletine tesiri de değerlendirildiğinde erken dönem yuvalarının kuluçka müddeti 60 gün kadar sürerken, sıcaklığın yüksek olduğu temmuz ayındaki yuvalardan yavrular 45 günde çıkabilmektedir.”
Sıcaklık ile cinsiyet tahminlemesine ek, yuva içerisinde meyyit olarak tespit edilen yavrulara ilişkin gonad (yumurtalık) örneklerinin toplandığını da anlatan Prof. Dr. Başkale, “Bu örnekler üreme dönemi sonrasında laboratuvara getirilerek histolojik incelemeler yapılmakta ve net bir halde yavru bireyin erkek yahut dişi olduğuna karar verilmektedir. Elde edilen bu sonuçlar yuva sıcaklığı datalarıyla eşleştirilerek, Patara kumsalının o dönem ürettiği erkek-dişi oranı hakkında bizlere daha gerçek bilgi vermektedir. Cinsin devamı için cinsiyetlerin takibi de çok önemli” dedi.
CİNSİYET ORANINI ETKİLİYOR
Arazi çalışmaları sorumlusu Uzman Biyolog Ayfer Tatlı, global ısınmaya bağlı sıcaklık artışının deniz kaplumbağalarında cinsiyet oranlarını değiştirdiğini belirterek, “Sıcaklık artışı dişi oranının daha fazla olmasına sebep oluyor. Sıcaklık kuluçka müddetine de tesir etmekte, örneğin sıcaklığın düşük olduğu erken periyot yuvalarında kuluçka mühleti 45 günü geçiyor ve bu yuvalarda sıcaklık düşük olduğu için erkek oranı daha fazla oluyor. Temmuz ayındaki sıcak periyottaki yuvalarda ise 45 günde kuluçka müddeti doluyor ve daha çok dişi bireyler meydana geliyor. Ayrıyeten yuvadan birinci çıkan yavruların da daha çok dişi olduğu ortaya çıkmış. Zira yuvanın daha serin olan alt kısımlardaki yavruların cinsiyetleri erkek olarak gelişmiş” diye konuştu.
