Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Madrid’de yapılacak bir NATO zirvesine hakim olacak olsa da, ittifakın yeni Stratejik Konsepti – önümüzdeki on yıl için ana çalışma belgesi – Rusya ve Çin’in Afrika’daki artan etkisi ile mücadele etmek zorunda.
Salı-Perşembe günleri arasında gerçekleşecek zirvenin ev sahibi olarak İspanya, NATO’nun güvenlik sorunlarına ve görevlerine ilişkin vizyonunu özetleyen yeni bir belgede Avrupa’nın güney kanadına daha fazla odaklanmak için kulis yaparken Afrika’ya olan yakınlığını vurgulamak istiyor.
İspanya ve diğer üye ülkeler sessizce Batı ittifakını Rusya’nın Wagner paralı askerlerinin Kremlin’in etkisini kıtaya nasıl yaydığını düşünmeye zorlarken Çin sessizce kendi varlığını güçlendiriyor.
Stratejik Kavram, NATO’nun 1949 Kuzey Atlantik Antlaşması’ndan sonraki en önemli belgesidir ve bu belgede, bir üyeye yapılan saldırının herkese yapılmış olarak görülmesini öngören kilit hükmü içerir. Güvenlik değerlendirmesi, Batı’nın güvenlik gündemini sıfırlamak için yaklaşık her on yılda bir güncellenir.
2010 yılında Lizbon’da onaylanan mevcut versiyon, NATO topraklarında konvansiyonel bir savaş riskinin “düşük” olduğunu belirtti. Afrika’daki istikrarsızlıkla ilgili endişelerden açıkça bahsetmedi.
O zamanlar, ittifak ilgisizliği en büyük askeri tehdit olarak görüyordu. ABD’nin bazı Avrupalı üyelerin borçlarını ödemediği yönündeki şikayetleri, zirve görüşmelerinde yoğun bir şekilde yer aldı.
Bir düzine yıl ileri sarıldığında manzara Brüksel’deki NATO karargahından çok farklı görünüyor. Rusya, savaşı ittifakın doğu sınırlarına yaklaştırdıktan sonra, NATO Ukrayna’ya daha güçlü silah çeşitleri sağlamak ve savaşa çekilme riskini ortadan kaldırmak için çalıştı.
Ancak Madrid zirvesine giden NATO üyeleri arasında, Rusya 1 numaralı endişe olmaya devam ederken, ittifakın görüşünü küresel olarak genişletmeye devam etmesi gerektiği konusunda bir fikir birliği var gibi görünüyor. İspanya’nın “Güney”e daha fazla odaklanma konusundaki konumu İngiltere, Fransa ve İtalya tarafından paylaşılıyor.
Wagner’in çatışmalı ülkelerdeki önemli dayanağı vurgulandı
Onlara göre, Afrika’daki güvenlik sorunları, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in hem Rusya’nın hem de genişleyen Çin’in emperyal ihtişamını geri kazanmaya kararlı olmasından kaynaklanıyor.
Rusya, Senegal’den Sudan’a kadar uzanan ve siyasi çekişmeler, terör ve kuraklık çeken yarı kurak Sahel bölgesindeki paralı askerlerinin varlığı sayesinde çekiş kazandı.
İspanya Dışişleri Bakanı José Albares, “NATO bakanlarıyla her görüştüğümde, ittifakın güney sınırında gördüğümüz istikrarsızlık ve özellikle şu anda Sahel bölgesindeki durum nedeniyle müttefiklerin desteği tam oluyor” dedi.
Kremlin, liderliğini süslemesine ve Rusya Savunma Bakanlığı mülkiyeti konusunda eğitim vermesine ve grubun Ukrayna’nın Kırım yarımadasının 2014 ilhakına ve Donbas’taki savaşa önden ve merkezden katılımına izin vermesine rağmen, Wagner Grubu ile bağlantıları reddediyor.
Neo-Naziler ve aşırı sağcılarla bağlantıları olan özel askeri şirket, Suriye’deki savaşa da katıldı ve o zamandan beri Libya, Mali, Sudan ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde tutundu.
Mali’de, Wagner askerleri eski sömürge gücü Fransa’nın çıkışının yarattığı boşluğu dolduruyor. Sudan’da, Rusya’nın ekonomik ittifak teklifi, ona Kızıldeniz’de bir deniz üssü vaadini kazandırdı.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nde Wagner savaşçıları ülkenin altın ve elmas madenlerini koruyor. Karşılığında Putin diplomatik müttefikler ve kaynaklar elde ediyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron uzun zamandır NATO’dan Sahel bölgesinde “daha fazla müdahale” çağrısında bulundu. Wagner Mali’ye taşındığına göre, Fransız yetkililer Wagner paralı askerlerinin Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Suriye’de insan hakları ihlalleriyle suçlandığının altını çizdi.
Eski NATO Genel Sekreteri Javier Solana, Rusya’nın ülkesinin uzun iç savaşı sırasında Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ı desteklemek için yürüttüğü acımasız askeri harekatın kendisini cesaretlendirdiğini söyledi.
The Associated Press’e konuşan Solana, “Suriye (Ruslara) dünyanın bu bölgesinde daha aktif olabilecekleri hissini verdi” dedi. “Cezayir ile çok iyi ilişkileri var ve (…) Sahel’de hassas olan Wagner tipi insanlar var.”
Sahel, Fas ve Cezayir’in istikrarsızlığı kötüleştirme riski altındayken, “NATO’nun güney kısmı, Portekiz, İspanya, Yunanistan vb. için dünyanın bu bölgesine gözlerini açık tutmak istiyorlar” dedi.
Hibrit savaş ve göçmen taktikleri
İtalya, Akdeniz’deki siyasi iklime uyum sağlayan bir diğer NATO üyesi. Ülke, NATO’nun Napoli’deki Müşterek Kuvvet Komutanlığı üssü, 2017’de özellikle terörizm, radikalleşme, göç ve Kuzey Afrika ve Orta Doğu’dan kaynaklanan diğer güvenlik sorunlarına odaklanan bir güney merkezini açtı.
İtalya’nın NATO büyükelçisi Francesco Maria Talo, Mayıs ayında İtalyan haber ajansı ANSA’ya verdiği röportajda, Afrika’daki insani krizlerin tüm NATO müttefiklerini ilgilendirmesi gerektiğini söyledi.
Talo, “Yakınımızda, gıda güvensizliği, terörizm ve iklim değişikliği ile daha da kötüleşen, bir milyar insanın yoksulluk riskiyle karşı karşıya olduğu Afrika var, tüm faktörlerin bir araya gelerek güvensizlik yarattığını” söyledi. “Ve Rusya da orada.”
Akdeniz’in diğer yakasının önemi, Fas ve Cezayir’i içeren bir dizi diplomatik kriz ve eski bir İspanyol kolonisi olan Batı Sahra’nın kaderi üzerindeki rekabet nedeniyle geçen yıl İspanya için acı bir şekilde ortaya çıktı.
Anlaşmazlıkların ortasında, sınır güvenliğinin azalması göçmenlerin İspanya topraklarına girmesine izin verdi ve enerji kaynaklarına yönelik tehditler algılandı. Analistler, hükümetler bunları diğer ülkelere karşı kullandığında her ikisini de “melez savaş” taktikleri olarak görüyor.
Geçen ay Madrid’de konuşan İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, geçen yıl Putin müttefiki Beyaz Rusya’nın göçmenleri sınırlarını Polonya ve diğer komşu ülkelere geçmeye teşvik ettiği iddiasıyla ortaya çıkan sorunlara dikkat çekti.
Wallace, “Wagner gibiler, Libya gibi yerlerde veya aslında Mali’de yaptıklarını gördüğümüz gibi, sahip oldukları veya sahip olmak istedikleri kontrolü ele geçirirse, İspanya’nın bundan etkilenmeyeceğini düşünmeyin.” dedi.
Çin sessizce denizaşırı askeri ağ kuruyor
NATO’nun ayrıca yeni Stratejik Belgeye, Çin’in Pasifik harekatının hem içinde hem de ötesinde artan askeri erişimine bir atıfta bulunması bekleniyor.
Genel Sekreter Jens Stoltenberg geçen ay Madrid’de yaptığı açıklamada, “Çin, her ülkenin kendi yolunu seçme hakkına açıkça itiraz etmek için Rusya’ya katıldı” dedi.
Mayıs ayında, ABD Afrika Komutanlığı komutanı ABD Ordusu Generali Stephen J. Townsend, Çin’in Afrika’nın Atlantik kıyısında bir askeri deniz üssü inşa etmeye çalıştığı konusunda uyardı.
Çin’in, daha önce İspanya’nın tek Sahra altı Afrika kolonisi olan, petrol zengini küçük bir diktatörlük olan Ekvator Ginesi’nde üs kurma konusunda “en fazla çekişe sahip” olduğunu söyledi.
Çin, Doğu Afrika’da Cibuti’de bulunan yalnızca bir yabancı askeri üssü işletiyor – ancak çoğu, Halk Kurtuluş Ordusu’nun “üs” terimini kullanmasa bile denizaşırı bir askeri ağ kurmakla meşgul olduğuna inanıyor.
NATO, Asya-Pasifik’e olan ilgisini göstermek için Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda liderlerini zirveye davet etti.
Batı Afrika’da eski bir Fransız kolonisi olan Moritanya dışişleri bakanı da NATO zirvesinde diğer dışişleri bakanlarının bir çalışma yemeğine katılmaya davet edildi.
NATO, Batı Sahra, Cezayir, Mali ve Senegal ile sınır komşusu olan ülkenin yeni Stratejik Konsept raporu için “hazırlık çalışmalarıyla yakından ilişkili” olduğunu söyledi.
