Anayasa Mahkemesi, Eğitim-Sen’in aldığı karar doğrultusunda okulda “bir ders saatinde anadilin mana ve değerini belirtecek halde ders işleme” aksiyonuna katılan ve bu nedenle disiplin cezası verilen 22 öğretmenin müracaatında hak ihlali olmadığına karar verdi. Öğretmenlerin vazifeleri esnasında müfredatta yer almayan bir mevzuyu, devletin bu alandaki siyasetlerine ve belirlediği temellere karşıt olarak derste işledikleri belirtilen kararda, müracaata bahis aksiyonun öğretmen olan müracaatçılara yüklenen sağduyu ve ihtiyat yükümlülüğüne ters görülmesinin legal olduğu savunuldu.
Eğitim ve Bilim İşçileri Sendikası (Eğitim-Sen), 19 Şubat 2016 tarihinde, 21 Şubat Dünya Ana Lisanı Günü kapsamında çeşitli aktifliklerin yanı sıra şubelerin belirleyeceği biçimde ders işlenmesi istikametinde karar aldı. Bunun üzerine Sendika Şubeleri, 22 Şubat 2016’da “ana lisanlarında ana lisanı tarihçesi anlatılmasına ve deftere işlenmesine” karar verdi. 22 öğretmen de sendikanın aldığı karar doğrultusunda bir ders saatinde ana lisanının mana ve ehemmiyetini belirtecek halde ders sürece aksiyonuna katıldı.
MEB’den öğretmenlere kınama
Soruşturma başlatan Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB), aksiyonlarının sendikal faaliyet kapsamında yer almadığı, eğitim-öğretim faaliyetlerini protesto eder mahiyette olduğu gerekçesiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. unsuru yeterince öğretmenlere kınama yahut aylıktan kesme cezaları verdi. Öğretmenlerin buna karşı açtığı davaları ise yönetim mahkemesi reddetti. Bahis, son olarak Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.
AYM “ihlal yok” dedi
Anayasa Mahkemesi İkinci Kısım, kişisel müracaatlarını görüştüğü 22 öğretmenin söz özgürlüğünün ihlal edilmediğine karar verdi. Kararın münasebetinde, öğretmenlerin de öteki kamu vazifelileri üzere niyetlerini tabir etmekte özgür olmakla birlikte öğretmenlerin ifa ettikleri misyon gereği başka kamu görevlilerinden farklı olarak küçük yaştaki bireyleri etkileme ve direkt bilgi transferinde bulunma güçleri bulunduğuna işaret edildi.
Bir öğretmenin ders esnasında kullandığı sözlerin büyük ölçüde tek taraflı, didaktik bir anlatımdan ibaret olduğu belirtilen kararda, “Bu nedenle devletler eğitim siyasetlerinde belirledikleri bir müfredat tercihiyle aktarılacak bilgi, anlayış ve fikirlere ait bir çerçeve çizmektedir” denildi.
Kararda, Anayasa’nın 42. unsurunun üçüncü fıkrasına nazaran okullarda verilecek eğitimin devletin sıkı denetimi altında olduğu, devletin belirleyeceği temellere alışılmamış bir eğitimin mümkün olmadığının söz edildiği anımsatıldı.
“Devletin siyasetlerine karşıt ders”
Gerekçeli kararda, ögretmenlerin misyonlarını yerine getirirken hiçbir halde siyasi ve ideolojik hedefli beyanda ve aksiyonda bulunamayacakları, bu hareketlere katılamayacaklarının belirlendiği anlatıldı. Kararda, öğretmenlere verilen disiplin cezası şu tabirlerle savunuldu:
“Mevcut müracaatta öğretmen olan müracaatçılar, vazifeleri esnasında müfredatta yer almayan bir mevzuyu -üstelik devletin bu alandaki siyasetlerine ve belirlediği temellere muhalif olarak- derste işlemek suretiyle lisana getirmiştir. İdari ve yargısal makamlarca bu hareket biçiminin kamu vazifelilerinin tarafsızlığı ve devlete bağlılığı ile bağdaşmadığı değerlendirilmiştir. Ana lisanında eğitim taleplerine ait görüşlerini lisana getirme tekniği olarak seçtikleri müracaata husus aksiyonun öğretmen olan müracaatçılara yüklenen sağduyu ve ihtiyat yükümlülüğüne alışılmamış görülmesinin yasal olduğu değerlendirilmiştir.
Başvurucuların bahse husus aksiyon sırasında açıkladıkları yorumların öğrencileri üzerindeki potansiyel tesiri de gözönüne alındığında kamusal hizmetlerin düzgün bir biçimde işlemesi ve sürekliliğinin sağlanması bakımından müracaatçıların müfredat dışına çıkmaları nedeniyle verilen disiplin cezalarının onların demokrasiye iştirakini ve kanılarını özgürce lisana getirmelerini engelleyici yahut kıymetli ölçüde zorlaştırarak tesirini ortadan kaldıracak mahiyette olmadığı da gözetildiğinde demokratik toplumda zorlayıcı bir toplumsal gereksinime karşılık geldiği sonucuna ulaşılmıştır.”
“Daha farklı sistem kullanılabilirdi”
Diğer yandan sendikaların demokratik hayatın yaşamsal bir ögesi olarak kamuoyuna ve kamusal yetki kullanan bireylere seslerini duyurmak ve taleplerini lisana getirmek için sayısız fırsatı bulunduğu savunulan kararda, şu görüşler tabir edildi:
“Söz konusu sonucun ağırlaşmasında daha farklı tekniklerle kamuoyunun yönlendirilmesi ve devlet gücü kullanan kişi ve kurumların etkilenmesi mümkün iken müfredat dışına çıkarak ders sürece biçiminde öğrencileri direkt etkileyen bir tekniği benimseyen sendikanın ve sendika kararları doğrultusunda hareket eden müracaatçıların hissesinin büyük olduğu değerlendirilmiştir.”
Kararda, müracaatçılara verilen kınama yahut aylıktan kesme cezalarına ait ise “Başvurucuların hareketleriyle ilgili olarak en ağır ceza yerine daha hafif cezaların tesis edilmesi karşısında orantılı bir müdahalede bulunulduğu sonucuna ulaşılmıştır” denildi.