Hayatımızın çabucak her alanında karşımıza çıkan mitolojik öğeler, aslında derin ve etkileyici bir anlatı sisteminin hâlâ gücünü kaybetmeyen tesirini gösteriyor. İster Rönesans’ın yağlı boya tablolarıyla, Shakespeare’in dizeleriyle ister çağdaş çağın fantastik dizileri ve sinemalarıyla karşımıza çıkıyor. Mitolojik karakterler ve mitolojik olay örgüleri insanlığın günümüzde bile hâlâ muhtaçlık duyduğu ortak anlatıları sunuyor. Bu anlatıların en çok merak edileni ise Antik Yunan mitlerinde yaradılışın nasıl tanımlandığı. İşte Yunan mitlerinde Cihan’ın doğuşu ve On İki Olimposlu rabler…
YUNAN MİTOLOJİSİNDE CİHANIN DOĞUŞU
“Başlangıçta kaos vardı..”
Khaos, Yunan mitolojisinde (boş uzam, boşluk, uçurum, kaos’un tanrısı) birinci ilah olan Khaos, Tertip’ten ya da öteki ismiyle Cihan’dan (Kosmos) evvel gelmişti. Platon’un Timaios diyaloğunda ele aldığı biçimiyle, Khaos’u yaratan ve babası olan Birinci İlah Kronos, var olan şeyleri nizama koymuş, onlara biçim vermiş lakin onları yaratmamıştır.
Khaos
Birinci evvel Khaos, Toprak Ana (Gaia) ve Erebus’u yarattı. Erebus ile Gaia ise birlikte Aether’i yarattı sonra Aether ile Gaia birlikte Gök Baba Uranos’u yarattı. Daha sonra Gaia ve Uranos’un birleşmesinden Brontes, Steropes ve Arges (‘gökgürültüsü’, ‘parıltı’ ve ‘şimşek’) isimli üç Kiklop doğdu. Kykloplar alınlarının ortasında taşıdıkları tek gözleri ile yer altı alevini gökyüzü ateşine dönüştürüyorlardı.
Khaos sonsuz bir boşluktu; bu boşluktan;
* Gaia: Toprak Ana
* Tartaros: Ölüler ülkesinin en derin yeri
* Eros: Aşk
* Erebos: Yer altı karanlığı
* Nkys: Gece
* Esir: Dünyayı saran ışıklı katman
* Hemera: Gün
var oldu.
Khaos’tan çıkan Gaia, tek başına Uranüs (Gökyüzü) ve Pontus’u (Denizler) doğurur, dağları yaratır. Sonra Uranüs ve Pontus’la birleşir ve kainatı Yunan rableri ile doldurur.
Uranos ve Gaia
KYKLOPES NEDİR?
Kiklop, Yunan mitolojisinde alınlarının ortasında tek gözleri bulunan devler. Uranüs ve Gaia’nın yani Gök ve Toprağın çocuklarıdır.
Rablerin Toplantısı, Jacopo Zucchi
TİTANLARIN DOĞUŞU
Titanlar, Yunan mitolojisine nazaran efsanevi Altın Çağ’da dünyayı yönetmiş olan güçlü ilah ırkıdır.
Gaia’nın Pontus ile birleşmesinden Deniz ilah ve tanrıçaları oluşur. Üç erkek deniz rabbi, Nereus, Phorkys, Thaumas ve iki dişi tanrıça isimleri Eurybia ve Keto’dur. Gaia’nın Uranüs’le birleşmesinden altı erkek ilah; Okeanos, Krios, Hyperion, İapetos, Koios, Kronos ve altı dişi ilah; Theia, Rhea, Themis Phoebe, Tethys, Mnemosyne ve üç kiklop; Brontes (Gök Gürültüsü), Steropes (Şimşek), Arges (yıldırım) ve yüz kollu olarak tanımlanan Hekatonkheirler; Kottos, Briareus, Gyes doğar. Bu 12 İlah Yunan mitolojisinde Titanlar olarak geçer.
Ekseriyetle baz alınan Hesiod’un theogonisine nazaran en başta on iki Titan vardı. Bu Titanlar değişik kavramlarla özdeşleştirilmiştir. Örnek olarak, okyanus, hafıza ve manzara verilebilir. Baştaki on iki Titan daha sonra öbür Titanları doğurdular. Bunlardan kimileri Prometheus ve Atlas’tı. Kronos babası Uranüs’ü tahtan indirdi ve Rhea ile evlendi.Titanlar, babası Uranüs’ü tahttan atan Kronos tarafından yönetilmiştir. Titanlar ise Olimposlu ilahlar tarafından tahttan indirilmiştir.
Pontos
ON İKİ TİTAN VE TİTANLARIN ÖZELLİKLERİ
* Kronos — Vakit
* Okeanos — Okyanus
* Tethys — Yeraltı suları
* Hyperion — Işık
* Theia — Parlaklık ve kıymetli taşlar
* Koios — Akıl, kehanet ve kuzey kutbu
* Phoebe — Ay ve kehanet
* Rhea — Cinsel rahmet, annelik ve dağlık bölgeler
* Mnemosyne — Hafıza ve hatıra
* Themis — Adalet ve tertip tanrıçası
* Kriyus — Savaş ve barış
* Iapetos — Ölümlülük, yara ve hayat müddeti
12 Titan devrilir ve Olimposlu rabler başa geçer, farklı bir tertip oluşur. Yeniden 12 İlah Olimpos dağında ikamet etmeye başlar. Bu oniki sayısı hiç değişmez, şayet bir ilah eklenirse bir ilah misyonunu bırakır, on iki sayısı sabittir.
Titanların devrilmesi ile Olimposlu ilahların başa geçmesinden sonra, farklı bir tertip oluşur. Yeni ilah ve tanrıçalar tayin edilir. Olimposlu on iki büyük ilah Olimpos Dağı’nda Zeus’un (göklerin tanrısı) nezareti altında ikâmet eder. Olimposlu ilahların yanı sıra Yunanlar farklı kırsal ilahlara da inanırdı.
Yunan mitolojisi ilahları olağandışı yeteneklere sahip, hastalanmayan, çok üst seviye bir olay dışında yaralanmayan ve ölümsüz tanrılardır. Ayrıyeten ambrosia ve nektar ile beslendikleri için daima genç kalırlar.
ON İKİ OLİMPOSLULAR KİMLER?
On İki Olimposlular ya da yalnızca Olimposlular (Olimpiyan), Yunan mitolojisinde dünyayı yöneten rabler kümesidir. Kendilerinden evvelki ilah kümesi olan Titanları, Titanlar Savaşı’nda yenerek idaresi ele geçirmişlerdir. “Tanrıların Kralı” sıfatıyla Zeus, Olimposluların önderidir. Kraliçe sıfatı ise Zeus’un eşi Hera’ya aittir. Olimpos ismi Yunanistan’ın en yüksek dağı olan Olimpos Dağı’ndan gelir. İlahların dağın doruğunda bulutların ortasında sarayları olduğuna inanılır. On iki sayısı ise birçok mitte kıymet taşır.
Hades’in yeraltında, Poseidon’un denizin altında olmak üzere Olimpos dışında da sarayları vardır. Ayrıyeten Demeter ve Hestia örneklerinde olduğu üzere ilahlar isterlerse Olimpos’tan büsbütün ayrılabilirler ya da Herkül üzere yarı-tanrılar ya da Ganymedes üzere ölümlüler de Olimpos’a kabul edilebilir.
Olimpos ilahları esas iki kümeye ayrılır. Birinci jenerasyon denilen birinci doğanlar, Titan soyundan gelir. İkinci jenerasyon tabir edilen sonradan doğanlarsa büsbütün baştanrı Zeus’un çocuklarıdır. Bu durumun yalnız iki istisnası vardır. Afrodit’i, titan Kronos’un babası Uranüs’ün denize düşen cinsel organından doğup, titan soyundan gelmiştir. Başkası de Hephaistos’tur; tanrıça Hera, Hephaistos’u tek başına doğurmuştur.
YUNAN MİTOLOJİSİ RABLERİ VE ALANLARI
* Zeus (Gökyüzü ve hava olayları)
* Poseidon (Denizler ve depremler)
* Hades (Yer altı)
* Hephaistos (Demircilik ve ateş)
* Ares (Savaş)
* Hermes (Hırsızlık, şifa, seyahat, haberleşme)
* Dionisos (Şarap, üzüm, cümbüş, partiler)
* Artemis (Okçuluk, avcılık, ay, bakirelik)
* Afrodit (Aşk ve güzellik)
* Athena (Bilgelik ve savaş stratejisi)
* Hera (Evlilik, rahmet, aile)
* Apollon (Işık, sanat, şiir, tıp)
