Son derece ağır bir gündemle gerçekleşen Türk ve Rus dışişleri bakanlarının görüşmesi, bilhassa Ukrayna evrakında somut sonuçlar doğurmaktan uzak kaldı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un görüşme sonrasında düzenledikleri basın toplantısında verdikleri iletiler şu başlıklar altında değerlendirildi:
En öncelikli husus Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsünün yarattığı besin krizine bir deva bulunması oldu. Mayıs ayının ortasından bu yana gündemde olan hususun tahlili için Birleşmiş Milletler’in sessiz lakin ağır bir diplomasi izlediği, bu süreçte Türkiye ile temasta olduğu biliniyor.
Türk yetkililerinin basına yaptığı açıklamalarda, Odesa Limanı’ndan bekleyen gemiler ve silolardaki 22 milyon ton kadar tahıl eserinin Karadeniz’de oluşturulacak inançlı bir koridor ile dünya pazarlarına taşımak için bir plan geliştirildiği lakin bunun Ukrayna ve Rusya tarafından da onaylanması gerektiği açıklanmıştı.
Ankara’daki görüşmelerde, Lavrov’un aslında besin krizi olmadığını, mevcut durumun Batı tarafından “facia” olarak tanımlandığı ve Ukrayna tahılının dünya piyasasında yalnızca yüzde 1’lik bir oranı olduğunu kaydetmesi dikkat çekti.
Çavuşoğlu’nun tersine Rus tarafının BM planına soğuk baktığı, bu sürecin BM olmadan da yürütülebileceği iletisi da Lavrov tarafından aktarıldı.
Çavuşoğlu-Lavrov görüşmesinin sürdüğü dakikalarda Kiev’den yapılan açıklama, Ukrayna’nın besin krizinin aşılması için öngörülen insani bir planın uygulanmasında bile Rusya’ya hiç itimat duymadığını göstermesi açısından dikkat çekti.
Bölgesel yönetimler ismine konuşan sözcü Sergiy Bratchuk toplumsal medyadan yaptığı açıklamada, Odesa Limanı’ndaki mayınların temizlenmesi durumunda Rus savaş gemilerinin çabucak kente saldıracakları tezini seslendirdi ve bölgenin mayınlardan arındırılmayacağı bildirisini verdi.
Ukrayna yetkilileri, Türkiye’nin eforlarını takdir etmekle bir arada mevcut çalışmaların kendilerinin dahil edilmeden yapıldığını, basına yansıyan planlardan haberleri olmadığını kaydediyorlar.
Çavuşoğlu ve Lavrov’un açıklamalarında aktarılan mayınların temizlenmesi, Karadeniz’de seyir güvenliğinin sağlanması ve Odesa’ya geri dönen gemilerin denetlenmesi üzere detayların Ukrayna tarafından ne kadar benimsendiği bilinmiyor.
Ayrıca Rusya ve Ukrayna’nın, BM’nin de iştirakiyle İstanbul’da teknik bir toplantı yapılması davetinin da şimdi karşılık görmediği yapılan açıklamalarda görülüyor.
Bu durumda, besin krizine ait uğraşların bundan sonraki basamaklarının nasıl gelişeceği şimdi bilinmiyor.
ANKARA’DA ‘RUSYA YAPTIRIMLARI KALKSIN’ MESAJI
İki ülke dışişleri bakanlarının basın toplantısında dikkat çeken bir öbür nokta Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun besin krizinin çözülmesi için Rusya’nın kendisine uygulanan yaptırımların kaldırılması talebinin yasal olduğunu kaydetmesi oldu.
“Bu mevzuyu yalnızca Rusya Federasyonu’nun ihraç ettiği tahılların ve gübrenin yaptırımlara dahil edilmediğini söyleyerek geçiştirmek de yanlışsız değil. Son zamanlardaki açıklamalarda bunu görüyoruz” diyerek Batı’dan yapılan açıklamaları eleştiren Çavuşoğlu, şöyle devam etti:
“Oysa bu eserleri taşıyacak gemilerin sigorta edilmesi, lojistik bahisler, limanlara ulaşabilmesi, yanaşabilmesi, verilecek servisler ve ödemelerle ilgili yani bankacılıkla ilgili süreçler konusunda da gerekli adımların atılması gerektiğini düşünüyoruz.
“Yani dünyanın, hem Ukrayna hem de Rusya Federasyonu’nun ihraç edeceği eserlere gereksinimi varsa bunun önünü daima birlikte açmamızda yarar var diye düşünüyoruz. Burada değerli olan ortak anlayışa dayanan bir düzeneğin tesis edilmesidir.”
Türkiye, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsünün başladığı 24 Şubat sonrasında Montrö Mukavelesi’ni işletip boğazlardan Rusya ve Ukrayna savaş gemilerinin geçişini engellemiş ama bunun dışında Rusya’ya karşı rastgele bir yaptırım uygulamamıştı.
SURİYE OPERASYONUNA YEŞİL IŞIK ÇIKMADI
İki dışişleri bakanının gündeminde yer alan değerli öbür mevzu başlığı Suriye idi.
Türkiye, kuzey Suriye’de yer alan ve PKK’nin Suriye kolu olarak tanımladığı YPG’nin son devirde hücumlarını artırdığını, hasebiyle ulusal güvenlik çıkarları ve BM Kuralı’nın 51. Unsuru uyarınca Tel Rıfat ve Münbiç’e askeri operasyon düzenleyeceğini açıklamıştı.
Tel Rıfat bölgesinde Rusya ve Suriye askeri ögelerinin yer alması ayrıyeten Ankara-Moskova ortasında hem Fırat’ın doğusu hem de batısındaki güvenlik durumuna ait mutabakat muhtıralarının olması Lavrov’un muhtemel Türk operasyonu için nasıl bir söz kullanacağını daha da kıymetli hale getirdi.
Rus Dışişleri Bakanı, Türkiye’nin sonlarının güvenliği açısından lisana getirdiği hassasiyeti anladıklarını kaydederken, yüklü olarak Ankara-Moskova-Tahran ortasında sürdürülen Astana Süreci’ne dikkat çekmeyi tercih etti.
Lavrov, Astana Süreci’nde bir sonraki toplantının Temmuz ayında Kazakistan’da yapılacağını, tarafların bu hususlarda işbirliğini orada ele alacaklarını kaydetti. Astana sürecinde yer alan İran da Rusya üzere Türkiye’nin bölgede operasyon yapmasına karşı çıkıyor.
Bakan Lavrov, Çavuşoğlu’nun 2019’da imzalanan mutabakat muhtırasına nazaran bu bölgelerin terörden temizlenmesi konusunda Rusya’nın verdiği kelamı tutmasını beklemenin Türkiye’nin hakkı olduğuna ait kelamlarına ise İdlib başlığı cevap verdi.
Rus bakan, Türkiye ile Rusya’nın 2020 Mart ayında “İdlib’in teröristlerden temizlenmesine” ait öteki bir mutabakat daha imzaladıklarını anımsatarak, bu bölgede de Türkiye’nin gerekli adımları atmadığı iletisini verdi.
‘OLGUN ORTAKLIK’
İki ülke dışişleri bakanını açıklamalarında gözlenen bir diğer öge ise bilhassa Rus tarafının Ankara-Moskova ortasındaki ikili bağlantılara yük vermesi oldu. İki ülke ilgilerinin geldiği kademeyi “olgun ortaklık” olarak tanımlayan Lavrov, bu sürecin lokomotifinin ise iki ülke önderleri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin olduğunu kaydetti.
Ocak-Mart aylarındaki ticaret hacminin geçen seneye oranla 2 kat arttığını, ticaretin ulusal paralarla yapılması durumunda potansiyelin daha da artacağını kaydeden Lavrov, iki cumhurbaşkanının liderlik ettiği Türkiye-Rusya Üst Seviye İşbirliği Kurul toplantısını da bu sene yapmak istediklerini kayda geçirdi.
Rus bakan, stratejik işbirliği alanı olarak değerlendirdiği güç alanında da çalışmaların devam ettiğini, doğal gaz ve nükleer güç projelerinin yürütüldüğünü vurguladı.
Türk-Rus ikili münasebetlerini iki halkın faydasına olacak formda daha da geliştirmek istediklerini kaydeden Lavrov, bu çizdiği tabloyla Türkiye ile münasebetlerin bilhassa Ukrayna savaşı sonrasında daha da özel hale geldiği iletisini verdi.
Lavrov, Rusya’nın MIR kredi kartının Türkiye’de daha yaygın kullanılması durumunda Rus turistlerin Türkiye’de tatillerini daha rahat geçireceklerini de söyledi.
Rus bakan, savaştan ve savaşın yarattığı sonuçlara karşın Türkiye ile bağlantıların olağan biçimde seyrettiği izlenimini de vermeye dikkat ettiğini gösterdi.
