Yaz mevsiminin gelmesi ve havaların ısınmasıyla birlikten, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığına neden olan kene tasası de arttı.
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi, Keneler ve Kene Kaynaklı Hastalıklar Araştırma Laboratuvarı sorumlusu Doç. Dr. Ömer Orkun, keneden korunma ve kurtulma yollarına ait yanlışsız bilinen yanlışları anlattı.
Kenelerin dünya genelinde karasal her ortamda görülebilen, kanla beslenen canlılar olduğunu belirten Orkun, her yıl çok sayıda insan ve hayvanın kene kaynaklı hastalandığı yahut hayatını kaybettiğini söyledi.
“Keneden zehirlendi terimi çok yanlış”
AA’nın haberine nazaran; kenelere ait dezenformasyonun kene kadar tehlikeli olduğuna işaret eden Orkun, şu tabirleri kullandı:
“Kırım Kongo Kanamalı Ateşi için çok yaygın kullanılan ‘Keneden zehirlendi’ terimi aslında çok yanlış. Zira bir eklem bacaklının konağını zehirlemesi için zehrinin olması, örümcekler, akrepler ve arılarda olduğu üzere bu zehri aktarması lazım. Kenelerde o denli bir yapı yok.”
“İnsan yahut hayvanı metrelerce takip edebiliyor”
Orkun, Türkiye’deki KKKA virüsünün ana vektörü ile kimi bölgelerde yüzde 90’ın üzerindeki insan olaylarının sorumlusu kene tipinin “Hyalomma Marginatum” olduğunu söz etti.
Kenelerin insan ve hayvanlara iki “strateji” kullanarak geldiğini, “pusucu kene” denilen kümenin, otların üzerinde pasif biçimde bekleyip, temas ettiği insan yahut hayvanın bedenine tırmandığını anlatan Orkun, “KKKA vektörü avcı bir kenedir. Bu kene avını beklemiyor, yerde saklanıyor, etraftan birinin geçtiğini fark ettiği anda çıkıp saldırıyor. Bu tıp, insan yahut hayvanı metrelerce takip edebiliyor. Tarlanın neresinde olursanız olun sizi bulabiliyor. Keneler yerden yürüyerek gelir. Uçmazlar, ağaçlara tırmanmazlar. Tutunacağı canlının bedenine ayağından tırmanır.” diye konuştu.
Doç. Dr. Ömer Orkun, kenenin tutunmaması için bedende öncelikle paçalar ile bel bölgesini kapatmak gerektiğini, koltuk altı, saçlı deri ve genital bölge üzere görünmeyen yerlere tutunabilen kene tiplerinden ve yol açabilecekleri hastalıklardan bedeni dikkatli formda denetim ederek korunabileceğini kaydetti.
“Keneyi kendiniz çıkarmayın üzere dezenformasyonlar mevcut”
Orkun, bedende fark edildiği anda keneyle ilgili yapılması gerekenlere ait şu bilgileri verdi:
“Keneyi bedeninizde tespit ettiğinizde yapılacak en değerli şey keneyi çıkarmak. Maalesef medyada kimi haberlerde ‘Keneyi kendi çıkardı öldü, Keneyi kendiniz çıkarmayın’ üzere dezenformasyonlar mevcut.
“Keneyi çıkarmak profesyonellik istemez”
Keneyi çıkarmak profesyonellik istemez. Buradaki temel nokta keneden bir an evvel kurtulmak, yani sizden kan emmesini engellemektir. Kene vektör bir kene olabilir, hatta içinde virüs olabilir lakin siz keneyi çok erken bir vakitte çıkarttığınız için çok kolay bir biçimde hastalıktan korunmuş olursunuz. Buradaki kıymetli nokta elinize bir şey giyerek, keneyi patlatmadan tek kesim halinde çıkarmaktır.”
“Kenenin ‘vücuda gömülmesi’ üzere bir durum yok”
Kenenin patlaması halinde eldeki rastgele bir yaradan ve çatlaktan, içerisindeki virüs yahut öbür patojenleri bulaştırma riski bulunduğunu aktaran Orkun, bunun için eldiven giyilebileceğini, cımbız, ip ya da poşet kullanılabileceğini, toprakta olunması durumunda hiçbir şey bulunamazsa yaprakla bile kenenin çıkarılabileceğini belirtti.
Kenenin insan bedenine gömüldüğüne ait söylentilerin de gerçek olmadığına işaret eden Orkun, “Kenenin ‘vücuda gömülmesi’ üzere bir durum yok. Yalnızca ağzının ucundaki bir yapı bedene girmektedir. Şayet tam olarak çıkaramayıp, kenenin ağzını koparıp içeride bırakırsanız, bunun size hastalık bulaştırmasıyla bir irtibatı yoktur. Bu durum birçok olayda kıymık batmasından öteye geçmeyecektir. Zira hastalık etkenlerini barındıran organ, kenenin gövdesinde bulunmaktadır.
“Kenenin ‘anında öldürmesi’ üzere bir şey de yok”
Kenenin ‘anında öldürmesi’ üzere bir şey de yok. Zira virüs, kene kan emmeye başlar başlamaz çabucak tutunduğu canlının bedenine aktarılmıyor. Kimileri için 48 saat gerekli. KKKA için ise en az 12 ila 24 saat gerekiyor.” dedi.
“Hastalığı taşıyan kene bizim yerli ve etkin kenemiz”
Orkun, Türkiye’de daha evvel bu hastalığın görülmediği ve “biyolojik terör”le ülkeye getirildiğine ait açıklamalar yapıldığına da dikkati çekerek, “Bu hastalığı taşıyan kene bizim yerli ve etkin kenemiz. Çok uzun yıllardır burada olan bir kene ve bu canlı için Anadolu habitatı çok uygun. Yani kenenin dışardan gelme üzere bir durumu yok. Buradaki nokta, hastalığı kimi bölgelerde kabul etmemek oluyor. Bu yüzden önemli ihmaller kelam konusu olabilmekte. Bu da insan vefatlarına sebep olabiliyor.” dedi.
“Kenelerle ilgili bir öteki yanlışı da çiftlik hayvanlarını sağan şahıslar yapıyor”
Orkun, “Türkiye’de kuş gribi hadiseleri sonrası kimi kuş çeşitleri ve kanatlılar itlaf edildiği için kenelerin arttığı” kanısının da bilimsel hiçbir takviyesi olmadığını lisana getirdi.
Sığırlar ve yaban tavşanlarının bilhassa KKKA’nın ana vektörü olan kene kümesinin tabiattaki varlığını, devamlılığını ve artışını destekleyen konaklar olduğunu bildiren Orkun, “Sığırlar ve yaban tavşanlarını yok edelim” noktasında da olunmaması, bu ve öbür hayvanların rollerinin çok uygun ortaya çıkarılması gerektiğini tabir etti.
Kenelerle ilgili bir öteki yanlışı da çiftlik hayvanlarını sağan şahısların yaptığını belirten Orkun, şöyle konuştu:
“Hyalomma Marginatum sığırların göğüs bölgesini çok sever. Çiftlik hayvanlarını sağan şahıslar, sağım sırasında gördükleri keneleri çıplak elleriyle patlatıyor. Biz birtakım olayları bu biçimde görebiliyoruz. Kene tutunması olmuyor. Kene size tutunmasa bile içerisinde virüs olan bir keneyi elinizle patlattığınızda gövdesinde bulunan virüsler ellerdeki çatlak ve yaralardan içeri girebiliyor yahut gözünüze sıçrattığınızda gözden enfeksiyon kapıyorsunuz. Kenenin katiyen bahsettiğimiz yanlışsız sistemlerle uğraşı gerekiyor.”
