Dün açıklanan ikinci çeyrek büyüme sayıları iktidar tarafından bir muvaffakiyet olarak sunuldu. Lakin ayrıntılarına inildiğinde datalar pembe bir tablo çizmekten uzak. Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı bilgilere nazaran Türkiye, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 7,6 büyüdü. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Türkiye’nin, verisi açıklanan OECD ve G20 ülkeleri içerisinde yılın ikinci çeyreğinde en yüksek büyüme kaydeden ikinci ülke olduğunu söyledi. Nebati, Türkiye’nin beş çeyrektir devam eden istikrarlı büyümeyi bu periyotta de sürdürdüğünü vurguladı.
Peki Türkiye sahiden istikrarlı mi büyüyor?
Büyüme datalarında öne çıkan en çarpıcı data, işgücü ödemelerinin Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’dan (GSYH) aldığı hissenin düşmesi oldu. Geniş kitlelerin yüksek büyümenin tesirini hissetmediğini vurgulayan iktisatçılar, bunun iktidarın başarısızlığından değil şuurlu tercihinden kaynaklandığını vurguluyor. Lakin uzun yıllardır devam eden bu siyaset tercihi artık sürdürülebilir değil.
“Büyük bir tahribat var”
DW Türkçe’ye konuşan Kadir Has Üniversitesi’nden iktisatçı Prof. Dr. Erinç Yeldan, “AKP resmi söylemi bunu büyük bir mucize, büyük bir muvaffakiyet olarak paylaşıyor. Ancak bu sayının gerisinde yatan gerçekleri biraz incelediğimiz vakit fiyatlı emek gelirleriyle geçinen beşerler açısından büyük bir tahribat olduğunu görüyoruz” diyor.
2020’nin ikinci çeyreğinde yüzde 36,8 olan işgücü ödemelerinin GSYH’deki hissesi, yüzde 25,4’e indi ve 2000’li yılların en düşük seviyesine geriledi. Birebir devirde sermaye çıkarının GSYH’deki hissesi ise yüzde 42,9’dan yüzde 54’e çıktı.
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Yrd. Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu, “Bu kadar hüzünlü bir düşüşün, emeğin gelirindeki, bu kadar büyük bir düşüşün göstergesi aslında Türkiye’deki sınıflar ortasındaki güç istikrarının ne kadar bozuk olduğudur” sözlerini kullanıyor.
Borsa şirketlerinin kârı uçtu
Yılın ikinci çeyreğinde 429 borsa şirketinin kârı bir yılda yüzde 293 artarak rekora ulaşmıştı. Fiyatlı emeğin ulusal gelirden elde ettiği gelir seviyesi ise enflasyondan arındırıldığında geçen yıla nazaran yüzde 6 buçuk daha düşük.
“Bazıları tahminen daha az, kimileri daha çok büyüyor fakat tüm Türkiye büyüyor, gelirleri artıyor savı büsbütün yanlış. Resmi sayılar bize bunun aykırısını söylüyor” diyen Profesör Yeldan, iktisat literatüründe bunun fakirleştiren büyüme olarak isimlendirildiğini söylüyor. Yeldan, “Yoksullaştıran büyüme, AKP’nin kurguladığı iktisat siyasetlerinin direkt yansıması ve doğal bir sonucu. Çünkü AKP özü prestijiyle bir şirketler, yandaş şirketler, cemaatler koalisyonu. AKP daima olarak bir finansal rant ve spekülatif gelir yaratarak yandaş şirketlere kaynak aktarmak durumunda. Ve bu kaynağın ana merkezi de fiyatlı emeğin sömürüsü olacaktır” diye konuşuyor.
“Spekülatif gelirler arttı”
Dün açıklanan datalara nazaran finansal hizmetler bölümü yüzde 26,6 büyürken, tarım 2,9, emek ağır bir dal olan inşaat yüzde 11 geriledi. Endüstrideki büyüme ise yüzde 7,8’de kaldı.
Yeldan, AKP’nin izlediği siyasetlerin direkt doğruya finansal sermaye gelirlerini arttırıcı, fiyatlı emeğin fiyat ve maaş gelirlerini düşürücü siyasetlerden oluştuğuna işaret ediyor. Fiyatlı emekten bilhassa finans sermayesine bir kaynak transferi olduğuna işaret eden Yeldan, “Spekülatif gelirler alıp başını gitmiş ve büyümenin de temel kaynağını oluşturmuş durumda. Bu türlü bir ortamda tabi ki bölüşüm olarak fiyatlı emekten sermayeye lakin özel olarak bilhassa finans sermayesine bir kaynak transferi, derinleşen bir sömürü görüyoruz” tabirlerini kullanıyor.
“İktidarın şuurlu tercihi”
Akademisyen Müftüoğlu’na nazaran de bu AKP’nin başarısızlığı değil şuurlu bir tercihi.
“Bu datalar, Türkiye’deki sömürü ve soygun sisteminin tablosudur” diyen Müftüoğlu, “Bu siyasi iktidarın şuurlu bir tercihidir ve bu tercihin sonucu olarak da bugün zenginler çok daha zenginleşirken, fakirler açlık sonun altında beslenmelerini bile karşılayamaz durumdadırlar” diye devam ediyor.
Türkiye nüfusunun büyük çoğunluğunu fiyatlı çalışanların oluşturduğunu söz eden Müftüoğlu, AKP’nin siyaset tercihleri sonucu ortaya çıkan tablonun sınıf gayretinin başarısızlığını da gösterdiği görüşünde.
Müftüoğlu, “Çalışma Bakanlığı’nın son bilgilerine nazaran bugün 4 buçuk milyon civarında sendika üyesi var. İşçilerin artık gidip o sendikaların kapılarına dayanması lazım. Siz ne iş yapıyorsunuz burada epey işçi fakirleşirken, birileri böylesine zenginleşirken niçin bir gayret örgütlenmiyor? Bütün işçilerin, başta sendika üyelerinin bunun hesabını sormaları lazım” diye konuşuyor.
“Altılı Masa’nın da sınıfsal perspektifi yok”
Müftüoğlu’na nazaran bu tablo fakat sendikal hak ve özgürlüklerin önünü açacak bir programla değişebilir. CHP’nin öncülüğünde yürüyen Altılı Masa’nın iktisat konusunda sınıfsal tercihler bakımından AKP’den çok da farklı düşünmediğini savunan Müftüoğlu, muhalefetin sınıfsal temelli perspektife dayanan ve bu eşitsizliği ortadan kaldıracak bir program ortaya koyması gerektiğini aksi halde toplumun buna ikna olmayacağını tabir ediyor.
Gelirlerinde “muazzam” bir çöküntü yaşayan işçilerin bir yandan işsizlik baskısı öbür yandan da yüzde 100’ün üzerinde bir enflasyon ve gecikmiş artırımlarla karşı karşıya olduğunu söz eden Erinç Yeldan ise dünyanın hiçbir iktisadında bu halde bir büyüme karşısında bu türlü bir gelir tahribatının yaşanmadığını lisana getiriyor.
Yılın ikinci çeyreğinde, birinci çeyreğe nazaran sabit sermaye yatırımlarının da daraldığına dikkat çeken Yeldan, yüzde 22,5 artışla ikinci çeyrek büyüme sayılarına 13,6 puan katkı veren hanehalkı tüketim harcamalarının ise üst gelir kümelerinin Covid sonrası ertelenmiş olan çok yüksek hacimli tüketiminden kaynaklandığını vurguluyor.
“İktisadi ve toplumsal açıdan devam edemez”
Yatırımların inişli çıkışlı olduğu ve büyümenin tüketime dayandığı bir iktisadın iktisadi manada sürdürülebilir olmadığını vurgulayan Yeldan “Diğer yandan bu kadar ağır ve şiddetli bir sömürü, yoksulluğu artıran bir büyüme, bu kadar yüksek bir enflasyon ortamının yarattığı belirsizlik ve ümitsizlik dünyasının hukuken ve toplumsal olarak sürdürülmesi imkânsız” tabirlerini kullanıyor.
AKP’nin büyüme datalarında de ortaya çıkan yoksulluk tablosunu makyajlamak için seçim öncesinde toplumsal yardımlara başvurabileceğine işaret eden Yeldan, bunun Türkiye’ye kayıt dışı kaynak girişiyle sağlanabileceğine dikkat çekiyor. Yeldan, “Anlıyoruz ve okuyoruz ki AKP her ne kıymetine olursa olsun yurtdışından döviz kazandırıcı kayıt dışı kaynak yaratarak bu önümüzdeki altı dokuz ayı bir yama sağlamak üzerine geçirmeye çalışacaktır. Bunun bedeli de korkarım çok ağır olacaktır” diyor.