Londra merkezli insan hakları kuruluşu Memleketler arası Af Örgütü, İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin vefatı sonrasında başlayan protesto aksiyonlarında, emniyet güçlerinin şovları bastırmak için kasıtlı olarak ölümcül güce başvurduğunu bildirdi.
Af Örgütü tarafından Cuma günü yapılan açıklamada, “İranlı yetkililer iktidarlarının sınanmasını engellemek için, ülke genelindeki protestoları zalimce bastırmada kusursuz baskı araçlarını harekete geçirdi” tabirleri kullanıldı. Af Örgütü, memleketler arası toplumun harekete geçmemesi halinde çok daha fazla insanın ölebileceği yahut hapsedilebileceği ihtarında bulundu.
Af Örgütü, şovlara ilişkin fotoğrafların ve görüntülerin kurbanların birçoklarının ateşli silahlar ile hayatını kaybettiğini gösterdiğini belirtti. Milletlerarası toplumun “kınamanın ötesine geçen” adımlar atması gerektiğine vurgu yapan Af Örgütü, aksi takdirde “çok sayıda insanın daha öldürülme, sakat bırakılma, azap görme, cinsel taciz ve parmaklıkların ardına gönderilme tehlikesi ile karşı karşıya kalacağı” söz edildi.
“Acımasızca” müdahale talimatı
Uluslararası Af Örgütü’ne sızdırılan iki resmi evrak, göstericilere yönelik sert bir tavır izlenmesi için güvenlik güçlerine talimat verildiğini gösteriyor. Bu evraklardan birine nazaran, ülkenin kuzeyindeki Mazenderan eyaletinde silahlı kuvvetler kumandanı 21 Eylül’de “İsyancılara ve ihtilal terslerinin yol açtığı her türlü düzensizliğe vefata sebebiyet verecek olsa da acımasızca” müdahale talimatı verdi.
Af Örgütü, İran’daki hükümet aksisi protesto şovlarında 52 kişinin hayatını kaybettiğini de bildirdi. Açıklamada, “Uluslararası Af Örgütü’nde resmi emniyet güçleri tarafından öldürülen 52 bayan, erkek ve çocuğun isimleri mevcut” tabiri kullanıldı. Af Örgütü, yüzlerce göstericinin de protesto hareketleri sırasında yaralandığını belirtti.
Oslo merkezli sivil toplum kuruluşu İran İnsan Hakları (IHR) ise şovlarda 83 kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi.
İran devlet televizyonu ise olaylarda 40’dan fazla kişinin öldüğünü duyurdu. Hükümet, hayatını kaybedenler ortasında emniyet güçlerinin de olduğunu belirtti.
Gösteriler sırasında hayatını kaybedenlerin sayısının daha yüksek olabileceğinden kaygı ediliyor.
İran’da ülke geneline yayılan şovlar, 16 Eylül’de Mahsa Amini’nin vefatı sonrasında başlamıştı.
“Mahsa İran’da öfkeli insanların sesi oldu”
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Amini 13 Eylül’de İran’daki kurallara uygun bir biçimde örtünmediği gerekçesiyle ahlak polisince gözaltına alınmış, nedeni hala belirlenemeyen bir biçimde karakolda kötüleşmiş, 16 Eylül’de, hastaneye kaldırıldıktan üç gün sonra öldüğü bildirilmişti.
İran göstericilere baskıyı artırıyor
İran idaresinin göstericilerin yanı sıra şovlara takviye verenlere baskıyı artırdığı belirtiliyor.
İran medyası, protesto hareketlerine takviye verdiği gerekçesiyle 36 yaşındaki eski ulusal futbolcu Hüseyin Mahini’nin gözaltına alındığını duyurdu.
Gösteriler hakkındaki “Baraye” isimli müziği toplumsal medyada milyonlarca defa dinlenen müzisyen Şervin Hacıpur’un da gözaltına alındığı duyuruldu.
New York merkezli Gazetecileri Müdafaa Komitesi, ülkede en az 29 gazetecinin gözaltına alındığını bildirdi.
İran İstihbarat Bakanlığı da şovlarla irtibatlı dokuz yabancı asıllı kişinin gözaltına alındığını açıkladı. Açıklamada, “kargaşaya karışan” Almanya, Polonya, İtalya, Fransa, Hollanda, İsveç ve öbür ülke vatandaşlarının “olay yerinde” gözaltına alındığı belirtildi.
AFP, dpa/JD, BK
