Avrupa’da güç krizi büyürken resesyon tasaları artıyor. Rusya’nın cuma günü tamirat yapma gereğini öne sürerek Kuzey Akım 1 boru sınırı üzerinden Avrupa’ya gaz sevkiyatını durdurduğunu açıklaması krizi daha da tırmandırdı.
Ukrayna’yı işgal ettiğinden beri Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya, Hollanda ve Polonya’ya gaz arzını büsbütün kesen ve başka boru sınırlarından gaz akışını azaltan Rusya’nın son adımı, Avrupa’nın güç kaynaklarının güvenilirliği konusundaki tedirginliği daha da artırdı.
Kuzey Akım 1 boru çizgisinin kapatılması, Rus doğal gaz sevkiyatını daha da azaltacak ve bu kış arz ve talebi dengelemeyi daha da zorlaştıracak. Bölge, gaz kıtlığı ve önemli bir ekonomik sakinliğe bir adım daha yakın.
Avrupa’da üretim yavaşlayacak
Enerji kriziyle ilgili gelişmeleri DW Türkçe’ye kıymetlendiren Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, “Bunun olağan Avrupa’da hem tüketici bakımından güç faturalarında hane halklarını etkileyen hem de üretimde kullanılan güç girdisinin maliyeti ve yokluğu bakımından sanayi kesitini, gerçek kısmı etkileyen sonuçları olacak. Yani bir üretim yavaşlaması kelam konusu olacak” diyor.
Rus gazı geçen yıl Avrupa Birliği’nin (AB) yakıt gereksiniminin yaklaşık yüzde 40’ını karşılamıştı.
Avrupa’da üretimin ağır biçimde boru çizgileriyle gelen doğal gaza bağımlı olduğuna işaret eden Erkan, bu nedenle güç girdisi eksikliğinin üretimin her basamağını etkileyeceğini vurguluyor.
Kriz enflasyonu tetikliyor
Enerji krizi Avrupa’da enflasyonu da tetikliyor. Avrupa İstatistik Ofisi’ne (Eurostat) nazaran Euro Bölgesi’nde, Temmuz’da yıllık enflasyon güç fiyatlarındaki yükselişin tesiriyle yüzde 8,9’a çıkarak rekor seviyeyi gördü. AB’de de Haziran ayında yüzde 9,6 olan yıllık enflasyon, Temmuz’da yüzde 9,8 oldu.
Kısa vadede Avrupa açısından resesyon tehlikesinin hiç olmadığı kadar var olduğunu vurgulayan Erkan, “Enflasyon aslında hiç düzgün bir pozisyonda değil ve son yılların en yüksek düzeylerinden de üste gerçek gidebilecek görünüyor. Bu ortamda, Avrupa Merkez Bankası’nın enflasyonla başa çıkabilmek için faiz artırımına gitmesi de ek yavaşlama ögesi olarak gündemde” diyor.
Peki bu durum Türkiye’yi nasıl etkileyecek?
Türkiye’nin ihracatında birinci sırada
Avrupa Birliği, Türkiye’nin toplam ihracatında birinci sırada yer alıyor. Bölge, 2021’de 93 milyar dolar ile Türkiye ihracatından yüzde 41,3 oranında hisse aldı.
Ticaret Bakanlığı’na nazaran Ağustos ayında Avrupa Birliği ülkelerine yapılan ihracat bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 51 artışla 7 milyar 772 milyon dolar oldu. Bu sayı toplam ihracatın yüzde 41,1’ini oluşturdu.
DW Türkçe’ye konuşan Sagam Strateji Danışmanlık Kurucusu Murat Sağman, Avrupa’daki talep yavaşlamasının Türkiye için makus haber olduğunu vurguluyor. Sağman’a nazaran dokuma ve otomotiv başta olmak üzere Türkiye’nin ihracat yaptığı kıymetli bölümler resesyondan olumsuz etkilenecek.
Enver Erkan ise “Resesyondan en çok etkilenmesi beklenen Avrupa, Türkiye’nin ihracatında da aslan hissesine sahip olan bölge. Münasebetiyle biz duruma şu an Euro Bölgesi’ndeki yok olmakta olan talepten başlamak durumundayız” diyor ve ekliyor:
“Talep olmadığı vakit zati sizin ihracatçınızın da hareket alanı kısıtlandığından ötürü kur düzeylerinden, faiz düzeylerinden büsbütün bağımsız olarak talep yokluğundan bir ihracat potansiyeli kısıtlaması yaşanır.”
Euronun bedel kaybı da olumsuz
İhracatını euro, bu ihracat için gerekli olan ithalatı ise dolar üzerinden yapan Türkiye, talep daralmasının yanı sıra euro/dolar paritesindeki düşüşten de etkilenecek.
Avrupa’ya yapılan ihracatın Türkiye’nin toplam ihracatının neredeyse yarısını oluşturduğunu lisana getiren Murat Sağman, buradan elde edilen gelirin euro bazlı olduğunu belirtiyor. Lakin bu ihracatı yapmak için gerekli olan üretimin yüzde 70 oranında hammadde ithalatıyla karşılandığını belirten Sağman, bu ithalatın da dolar üzerinden olduğunu söz ediyor. Sağman, bu nedenle Türkiye ihracatının hem hacim olarak hem de kârlılık bakımından Avrupa’daki resesyondan etkileneceğini, hatta bu tesirlerin görülmeye başladığını vurguluyor.
Erkan: İhracat daha düşük performans gösterecek
Değerini kaybeden TL’ye ve düşük tutulan faizlere karşın Türkiye’nin yüksek maliyetler nedeniyle fiyat indiremez duruma geldiğini ve rekabet avantajını da yitirdiğini vurgulayan Enver Erkan da ihracatın aslında yavaşladığına dikkat çekiyor.
Avrupa’nın yeni bir ekonomik faza girdiği düşünülürse euro/dolar paritesindeki kıymet kaybının süreceğini bunun da Türkiye ihracatının aleyhine olacağını vurgulayan Erkan, “İhracat daha düşük performans gösterecek, zati düşük performans gösteriyordu. Yüzde 10-15’ler bandında ihracat artıyordu lakin yavaş artıyordu, ithalat yüzde 40’larda artıyor” diyor. Erkan, “Bu durum natürel Türkiye açısından dış ticaret açığı, cari açık, bunların daha fazla genişlemesi demek ve daha fazla doğal ki döviz finansman muhtaçlığı demek” diye konuşuyor.
Euro/dolar paritesi Ağustos ayı içerisinde 1’in altına kadar geriledi. Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne nazaran paritede yaşanan düşüşün ihracata tesiri bu ay negatif taraflı 1,4 milyar dolar oldu. Bu tesir, yılın sekiz ayında ise 8 milyar doları aştı.
Düşen talep büyümeyi etkileyecek
Avrupa’daki gelişmelerin ihracat üzerinden Türkiye’de büyümeyi de olumsuz etkilemesi bekleniyor.
Türkiye yılın ikinci çeyreğinde yüzde 7,6 büyürken, ihracat büyümeye 3,87 puan katkı sağlamıştı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne nazaran ise yılın sekiz ayında Avrupa Birliği ülkelerine 12,6 milyar dolarlık otomotiv, 9,3 milyar dolarlık kimyevi hususlar ve mamulleri, 8,8 milyar dolarlık hazır giysi ve konfeksiyon, 5,5 milyar dolarlık demir ve demir dışı metaller, 5,4 milyar dolarlık çelik, 4,3 milyar dolar elektrik ve elektronik, 2,9 milyar dolarlık dokuma ve hammaddeleri, 2,2 milyar dolarlık makine ve aksamları ihracatı yapıldı.
Yılın sekiz ayında en fazla ihracat 12,6 milyar dolarla Almanya’ya gerçekleşti.
Sagam Strateji Danışmanlık Kurucusu Murat Sağman, Avrupa’daki resesyondan ötürü üçüncü çeyrekte büyümenin yüzde 3-4’e gerileyeceğini öngörürken dördünce çeyrekte ise daha fazla risk olduğunu belirtiyor.
Türkiye’nin yılın birinci çeyreğinde yüzde 7,5, ikinci çeyrekte ise yüzde 7,6 büyüdüğünü hatırlatan Sağman, son çeyrekte sıfır büyüme olsa dahi Türkiye’nin yıl sonunda 4-5’lik büyümeyi yakalayabileceğine işaret ediyor.
“Amerika-Çin tansiyonu fırsat yaratabilir”
DW Türkçe’ye konuşan Avrupa Türk İşadamları ve Sanayicileri Derneği (ATİAD) İdare Heyeti Lider Yardımcısı Müfit Tarhan ise Almanya ile Türkiye’nin sıkı ticari iş birlikleri olduğuna dikkat çekiyor.
İki ülke ortasında bilhassa besin, dokuma, otomotiv, yapı kimyasalları mevzularında çok yakın iş birlikleri olduğunu tabir eden Tarhan, “Hatta bunların içerisinde yalnızca Almanya’ya yönelik üretim yapan Türk şirketleri mevcut. Bunlar doğal bu resesyondan kaçınılmaz bir halde etkilenecekler” diye devam ediyor.
Ancak Tarhan’a nazaran Türkiye’nin bir talihi daha var. Tarhan, “Amerika ile Çin ortasındaki siyasi-ekonomik tansiyon Türkiye’ye yeni bir baht yaratabilir. Yakınlığı, lojistik pozisyonu itibariyle. Buradan tahminen o krizi bizim bir fırsata çevirme bahtımız olabilir diye düşünüyorum” yorumunda bulunuyor.
