Anayasa Mahkemesi, Eğitim-Sen’in aldığı karar doğrultusunda okulda “bir ders saatinde anadilin mana ve ehemmiyetini belirtecek biçimde ders işleme” aksiyonuna katılan ve bu nedenle disiplin cezası verilen 22 öğretmenin müracaatında hak ihlali olmadığına karar verdi. Öğretmenlerin vazifeleri esnasında müfredatta yer almayan bir mevzuyu, devletin bu alandaki siyasetlerine ve belirlediği asıllara karşıt olarak derste işledikleri belirtilen kararda, müracaata mevzu hareketin öğretmen olan müracaatçılara yüklenen sağduyu ve ihtiyat yükümlülüğüne karşıt görülmesinin legal olduğu savunuldu.
Eğitim ve Bilim İşçileri Sendikası (Eğitim-Sen), 19 Şubat 2016 tarihinde, 21 Şubat Dünya Ana Lisanı Günü kapsamında çeşitli aktifliklerin yanı sıra şubelerin belirleyeceği biçimde ders işlenmesi tarafında karar aldı. Bunun üzerine Sendika Şubeleri, 22 Şubat 2016’da “ana lisanlarında ana lisanı tarihçesi anlatılmasına ve deftere işlenmesine” karar verdi. 22 öğretmen de sendikanın aldığı karar doğrultusunda bir ders saatinde ana lisanının mana ve ehemmiyetini belirtecek biçimde ders sürece hareketine katıldı.
MEB’den öğretmenlere kınama
Soruşturma başlatan Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB), hareketlerinin sendikal faaliyet kapsamında yer almadığı, eğitim-öğretim faaliyetlerini protesto eder mahiyette olduğu gerekçesiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. hususu mucibince öğretmenlere kınama yahut aylıktan kesme cezaları verdi. Öğretmenlerin buna karşı açtığı davaları ise yönetim mahkemesi reddetti. Husus, son olarak Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.
AYM “ihlal yok” dedi
Anayasa Mahkemesi İkinci Kısım, ferdî müracaatlarını görüştüğü 22 öğretmenin söz özgürlüğünün ihlal edilmediğine karar verdi. Kararın münasebetinde, öğretmenlerin de öbür kamu vazifelileri üzere fikirlerini tabir etmekte özgür olmakla birlikte öğretmenlerin ifa ettikleri vazife gereği öteki kamu görevlilerinden farklı olarak küçük yaştaki bireyleri etkileme ve direkt bilgi transferinde bulunma güçleri bulunduğuna işaret edildi.
Bir öğretmenin ders esnasında kullandığı tabirlerin büyük ölçüde tek taraflı, didaktik bir anlatımdan ibaret olduğu belirtilen kararda, “Bu nedenle devletler eğitim siyasetlerinde belirledikleri bir müfredat tercihiyle aktarılacak bilgi, anlayış ve fikirlere ait bir çerçeve çizmektedir” denildi.
Kararda, Anayasa’nın 42. unsurunun üçüncü fıkrasına nazaran okullarda verilecek eğitimin devletin sıkı denetimi altında olduğu, devletin belirleyeceği temellere muhalif bir eğitimin mümkün olmadığının söz edildiği anımsatıldı.
“Devletin siyasetlerine ters ders”
Gerekçeli kararda, ögretmenlerin vazifelerini yerine getirirken hiçbir biçimde siyasi ve ideolojik gayeli beyanda ve aksiyonda bulunamayacakları, bu aksiyonlara katılamayacaklarının belirlendiği anlatıldı. Kararda, öğretmenlere verilen disiplin cezası şu sözlerle savunuldu:
“Mevcut müracaatta öğretmen olan müracaatçılar, misyonları esnasında müfredatta yer almayan bir mevzuyu -üstelik devletin bu alandaki siyasetlerine ve belirlediği asıllara muhalif olarak- derste işlemek suretiyle lisana getirmiştir. İdari ve yargısal makamlarca bu aksiyon biçiminin kamu vazifelilerinin tarafsızlığı ve devlete bağlılığı ile bağdaşmadığı değerlendirilmiştir. Ana lisanında eğitim taleplerine ait görüşlerini lisana getirme sistemi olarak seçtikleri müracaata mevzu aksiyonun öğretmen olan müracaatçılara yüklenen sağduyu ve ihtiyat yükümlülüğüne alışılmamış görülmesinin yasal olduğu değerlendirilmiştir.
Başvurucuların bahse mevzu aksiyon sırasında açıkladıkları yorumların öğrencileri üzerindeki potansiyel tesiri de gözönüne alındığında kamusal hizmetlerin düzgün bir halde işlemesi ve sürekliliğinin sağlanması bakımından müracaatçıların müfredat dışına çıkmaları nedeniyle verilen disiplin cezalarının onların demokrasiye iştirakini ve fikirlerini özgürce lisana getirmelerini engelleyici yahut kıymetli ölçüde zorlaştırarak tesirini ortadan kaldıracak mahiyette olmadığı da gözetildiğinde demokratik toplumda zorlayıcı bir toplumsal muhtaçlığa karşılık geldiği sonucuna ulaşılmıştır.”
“Daha farklı yol kullanılabilirdi”
Diğer yandan sendikaların demokratik hayatın yaşamsal bir ögesi olarak kamuoyuna ve kamusal yetki kullanan bireylere seslerini duyurmak ve taleplerini lisana getirmek için sayısız fırsatı bulunduğu savunulan kararda, şu görüşler söz edildi:
“Söz konusu sonucun ağırlaşmasında daha farklı formüllerle kamuoyunun yönlendirilmesi ve devlet gücü kullanan kişi ve kurumların etkilenmesi mümkün iken müfredat dışına çıkarak ders sürece biçiminde öğrencileri direkt etkileyen bir formülü benimseyen sendikanın ve sendika kararları doğrultusunda hareket eden müracaatçıların hissesinin büyük olduğu değerlendirilmiştir.”
Kararda, müracaatçılara verilen kınama yahut aylıktan kesme cezalarına ait ise “Başvurucuların aksiyonlarıyla ilgili olarak en ağır ceza yerine daha hafif cezaların tesis edilmesi karşısında orantılı bir müdahalede bulunulduğu sonucuna ulaşılmıştır” denildi.
