Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde yapmayı planladığı son askeri operasyon gündemdeyken Altınbaş Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar Kısım Lideri Escort Demetevler Serhat Erkmen Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı
SURİYE’DE DEĞİŞEN İSTİKRARLAR
1 Türkiye Suriye de PKK ve YPG ye karşı son askeri operasyonunu 2019 yılında yapmıştı O tarihten bugüne ne değişti Neden operasyon Demetevler escort tekrar gündeme geldi
2019 dan bu yana hem Suriye özelinde hem de Ortadoğu da kıymetli değişiklikler oldu 2019 dan beri Türkiye YPG ye karşı bir askeri operasyon yapmadı ama 2020 Demetevler escort bayan nin başında İdlib de insani durumu ve oradan büyük bir göçü denetim altına alabilmek için dar alanda hudutlu bir konuşlanma yapmak zorunda kaldı Hasebiyle 2019 dan bu yana Türkiye nin Suriye de bir askeri operasyonu var ama PKK YPG ye karşı değil İdlib deki durumu denetim altına alabilmek için daha dar kapsamlı bir operasyon Pekala 2019 dan bu yana neler değişti Şöyle sıralayabiliriz Birincisi Suriye nin içerisindeki güç dağılımında kıymetli değişiklikler oldu Bir defa Beşar Esad idaresi ya da Şam daki hükümet 2019 dakine oranla daha fazla denetim sağladı İdlib in güneyindeki alanları denetim etti Halep in büyük bir kısmını kontrol altına aldı bilhassa Barış Pınarı Harekatından sonra Rakka nın kuzeyinde ve Deir ez Zor un birtakım bölgelerinde yeni alanlara hükmetmeye başladı ve askeri manada daha evvel tutunamadığı kimi bölgeleri neredeyse tek kurşun atmadan ele geçirdi İkinci olarak ABD ile YPG PKK nin münasebet biçiminde daha derinleşen bir tablo ile karşı karşıya geldik Bugün gelinen noktada YPG nin denetim ettiği bölgeleri yalnızca askeri manada destekleyen bir ABD yok Birebir vakitte orada bir devletsi yapıyı denetim altına tutup inşa etmeye çalışan ve ona ekonomik katkılarda bulunan bir ABD de var En son Mayıs ayının içerisinde Suriye ye yönelik yaptırımlarda PYD nin denetim ettiği bölgelerin muaf tutulmasını içeren karar da bunun bir işareti Hasebiyle Suriye nin Kuzeydoğusu nda PYD nin denetim ettiği bölgelerin en azından ABD tarafından dayanağında bir değişiklik meydana geldi Tekrar bununla paralel olarak Şam İdaresi ile PYD ortasında varılması planlanan ve bir yanı ile Ruslar bir yanı ile Amerikalılar tarafından koordine edilen görüşmeler de sonuçsuz kaldı Yani 2019 yılında Barış Pınarı Harekatı gerçekleştiğinde Rusya nın ve Şam idaresinin PYD karşısındaki halinin anahtarı bir halde zayıflayan PYD yi denetim altına alıp Şam ın kontrolüne sokmakken geçtiğimiz müddet zarfında bu mevzuda rastgele bir ilerleme yaşanmadı Bilakis her ne kadar Şam idaresi birtakım bölgelerde askeri olarak ilerliyor olsa da PYD ABD’nin dayanağıyla kendi denetim ettiği alanlarda daha güçlü bir irade oluşturmaya çalıştı Bu durum Suriye nin yakın geleceğinde Esad idaresi ile PYD nin muahedesini güçleştiren yeni bir dinamik yarattı 2019 öncesine nazaran Suriye’nin içinde değişen bir öteki durum ise İran ın durumu oldu 2020 lere gelmeden evvelki devir İran ın Suriye de zayıfladığı bir vakit dilimini teşkil ediyordu Fakat Ukrayna Savaşının tesiri ile birlikte İran daha evvel kaybettiği birtakım bölgeleri Rusya’nın çekilmesiyle tekrar tesiri altına aldı Bu Suriye nin içerisindeki bir ekip taşları yerinden oynattı Ve son olarak Suriye nin iç dinamikleri açısından bakarsak BAE Suudi Arabistan üzere devletler Suriye rejimi ile olan bağlarındaki değişime paralel olarak orada bir kadro mahallî aktörleri desteklemekten vazgeçtiler Bu da Suriye de merkezkaç güçlerin kuvvetinin değişmesine güçlerinin azalmasına neden oldu Sonuç olarak milletlerarası konjonktür açısından baktığımız vakit bir defa Ukrayna daki çatışmaların başlaması yalnızca Suriye yi değil tüm Doğu Avrupa yı Karadeniz i hatta tahminen Ortadoğu coğrafyasının genelini etkiledi Fakat Suriye üzerinde de değerli değişiklikler yarattı Bu değişikliklerin başında Rusya nın taktiksel manada geri çekilmek zorunda kalması geliyor Bugün Rusya nın Suriye yi boşalttığı söylenemez Suriye deki çıkarlarının tamamından vazgeçtiği söylenemez Bununla birlikte operasyonel taktiksel ve askeri nedenlerle belirli bir dereceye kadar varlığını azaltmak zorunda kaldığını görüyoruz Bu durum ABD nin desteklediği kümelerin da önünü açıyor Hasebiyle Rusya nın Suriye de kısmi geri adımlar atmak zorunda kaldığını başka yanıyla ABD nin PYD üzerinden tesir alanını genişletmeye çalıştığını öte yandan da İran ın kendisine yakın milis kümelerle Suriye içindeki tesirlerini artırmaya başladığı devrin ana tetikleyicisi Ukrayna daki çatışma oldu Hasebiyle Memleketler arası konjonktür bugün üç yıl öncesinden çok daha farklı Bunu bir tarafıyla NATO ya NATO nun genişlemesine yeni ülkelerin dahil olmasına başka tarafıyla Doğu Avrupa daki istikrarlara bağlayabiliriz Bu da Türkiye nin önüne yeni tehditler ve fırsatlar çıkmasına neden oldu
Serhat Erkmen
TERÖRLE ÇABA VE STRATEJİK KAZANIMLAR
2 Türkiye nin önüne yeni tehditler ve fırsatlar çıktığından bahsettiniz Nedir onlar
Evvel tehditlerden başlayalım Bir kez bir bahsin altını kuvvetli bir biçimde çizmemiz gerekiyor Barış Pınarı Operasyonu sona erdiğinde Türkiye nin YPG den ve PKK nin Suriye deki öbür ögelerinden algıladığı tehditte bir azalma meydana gelmedi O tarihten itibaren de hem Barış Pınarı Operasyonu hem Fırat Kalkanı hem de Zeytin Kısmı Operasyon bölgelerine YPG nin direkt ve dolaylı olarak akınları devam etti Son iki ayda bu hücumlarda değerli bir artış meydana gelmesine karşın bahsettiğimiz akın yoğunluğu son iki aya mahsus bir şey değil Vakit zaman Suriye Ulusal Ordusu nun denetimindeki kent ve kasabaların merkezlerinin vurulması buralarda pazar yerlerine bombalı ataklar düzenlenmesi sızma suretiyle TSK ya yönelik terörist akınların meydana gelmesi hiç sona ermedi Yalnızca başka sorunlar ön plana çıktığı için daha az gündeme geldi Meğer Afrin deki hastahaneye taarruz yapıldı El Bab daki pazar yerine taaruz düzenlendi Çobanbey in merkezinde bombalı araç patlatıldı Tel Abyat ve Resul Ayn a roket ve havan akınlarında bulunuldu kısaca iki buçuk yıllık mühlet zarfında bu bölgede o denli çok hücum gerçekleşti ki terörle çaba manasında baktığımızda Suriye deki belge kapanmamıştı Bu manada azalan değil bir müddettir devam eden tehdidin biçimsel değişikliğinden bahsetmek mümkün Genel tabloya baktığınız vakit şayet bir operasyon gerçekleşirse yakın vakitte bunun Tel Rıfat ayağı daha çok terörle gayret perspektifinden ele alınabilir Neden Özellilke TelRıfat da konuşlanan YPG li teröristler Afrin bölgesindeki TSK amaçlarına taarruzlar düzenliyorlar Buradaki YPG varlığının sona erdirilmesi terörle çaba perspektifidir Ancak Fırat ın batısında Menbiç ile bunun doğusunda kalan koridordaki ayağı ise potansiyel operasyonun terörle gayretin ötesinde stratejik mana taşıyan bir boyutu Nedir bu Fırat Kalkanı ve Barış Pınarı Operasyon bölgeleri ortasında Suriye toprakları içinde bir kesinti var Meğer bu bölgede kesintisiz içeriden devam edebilen ve Suriyelilerin o bölgede daha rahat yaşamalarını sağlayabilecek bir alan oluşturabilmenin yolu bu bölgeler ortasında bir temas kurmaktan geçiyor Münasebetiyle orada kelam konusu olan Menbiç ve Menbiç in kuzeyindeki bölgelerde yapılabilecek harekatın asıl değeri yalnızca terörle gayret bağlamında değil Suriye nin kuzeyindeki Suriye Ulusal Ordusu nun denetim ettiği bölgelerin birbirine bağlanması açısından taşıdığı stratejik kıymet de dikkate alınmalı Yalnızca irtibat da değil birebir vakitte YPG nin denetim ettiği bölgelerin ikiye bölünmesi yani Ayn el Arab ile Kamışlı ortasında bir koridor ortaya çıkarılabilmesi şayet başarılabilirse uzun vadede YPG nin PKK nin Ayn el Arab daki tesirinin kırılmasının birinci adımı olarak da kıymetlendirilebilir Hasebiyle bir tarafıyla baktığımızda terörle çabayı öbür istikametiyle de baktığımızda ABD nin Suriye ye yaptırımlar silsilesinde son devirde muaf bıraktığı ülkenin Kuzey indeki kelamda idarenin denetimi altındaki bölgelerde uzun vadeli bir yapı inşasının önüne geçebilecek stratejik bir boyutu da var Bu manada baktığınız vakit yani tehditler dediğiniz vakit hali hazırda devam eden son devirde artan bir terör tehdidinin ortaya çıktığını öbür tarafıyla daha uzun vadede stratejik manada Kuzeydoğu da başka bir gelecekte kurulabilecek yeni bir devletsi yapının işaretleri sayılabilecek birinci adımlarının atıldığı periyotta bununla uğraş edebilecek bir önlemin alınması bağlamında değerli bir operasyon
ANA EKSEN TEL RIFAT VE MÜNBİÇ
3 Suriye de bir askeri harekat gerçekleşirse bunun nasıl ve nerelerde olacağını düşünüyorsunuz
Nerede olacağı konusu aslında şu ana kadar yapılan resmi açıklamalarda çok net görünüyor Operasyonun daha çok Tel Rıfat ı ve Münbiç i kapsayacağı anlaşılıyor Doğal bunun da tamamını kapsayacak mı belirli yerlere rejim mi girecek üzere sorular sorulabilir lakin bu üzere şeyler biraz da operasyonun kendi gidişatı içerisinde aşikâr olacaktır Fakat en azından resmi açıklamalardan yola çıkarak operasyonun kapsayacağı bölgenin Tel Rıfat ve Menbiç olacağını lakin yalnızca bu iki bölge ile hudutlu kalmayıp aşikâr alanlarda biraz evvel bahsettiğim stratejik perspektif çerçevesinde Orta ve uzun vadede Türkiye için tehdidin ortadan kaldırılmasına yönelik bir ekip öbür küçük bölgeleri de kapsayacağını söyleyebiliriz Ana çerçeve bu Nasıl kısmına gelecek olursak natürel bu işin iki ögesi olacaktır bir tarafıyla TSK öbür tarafıyla Suriye Ulusal Ordusu daha evvelki operasyonlarda da bu türlü olmuştu bu manada bu burada bir farklılık olmasını beklemiyoruz
MİLLETLERARASI KONJONKTÜR
4 Bu çeşit bir tertibe büyük devletlerin ve bölgesel aktörlerin yaklaşımları nasıl olabilir Örneğin ABD Rusya İran Arap Ülkeleri AB üzere aktörler nasıl yaklaşırlar Şam İdaresinin tutumu ne olacak
Bir müddettir dinamikleriNİ izlediğim kadarıyla Rusya nın bu cins bir operasyondan hoşnutsuz olacağını sanmıyorum Takviye tezli bir söz olabilir tahminen ancak Rusya nın bu operasyona karşı olduğunu düşünmüyorum Zira sonuç itibariyle Rusya nın çekilmek zorunda kaldığı bölgelerle sonlu göründüğü için Rusya nın stratejik çıkarlarının çok da ötesinde bir durum ortaya çıkacakmış üzere görünmüyor ABD nin yansısının ise bu operasyonun Aynel Arab ı yahut Kuzeydoğu Suriye yi bilhassa Kamışlı üzere bölgeleri kapsamadığı sürece daha hudutlu olacağını söyleyebiliriz AB içinde birebir şey geçerli AB’den de gelecek olan açıklamalar bunun kabul edilemez olduğu tarafında olacaktır AB’nin Türkiye’nin kendi ulusal çıkarlarını muhafazaya yönelik her türlü atılımına kabul edilemez diyorlar Öbür yandan İran sıkıntısı kıymetli zira İran şu ana kadar ortaya koymuş olduğu halla Türkiye’nin operasyonuna karşı olduğunu belirtiyor Yalnızca karşı olduğunu belirtmekle kalıp kalmayacacğı konusunda kuşkularım var zira aslında bu çekilinen bölgelerde ve öteki kimi yerlerde Rusya’nın boşluğunu İran doldurmak isteyecektir Bunu da Suriye’nin geneline bir tesir olarak bildirim etmek istiyor Hasebiyle bu cins bir operasyonun direkt dezavantajlı aktörlerinden bir tanesi İran olacağından buna yalnızca diplomatik olarak karşı çıkmayacaktır Münasebetiyle karşımızda İran yanlısı milisleri görürsek hiç şaşırmayalım Arap ülkeleri ise söylemsel bir takviye vermeyecek olsalar bile açık bir reaksiyon de göstermeyeceklerdir Şam idaresi’nin tutumuna gelirsek bu operasyonun kabul edilemeyecek olduğunu savunacaktır Pragmatist bir hal takınacaklarını düşünüyorum PKK YPG’nin çekilmek istediği bölgelerden Türkiye’nin şimdi nüfuz edemediği alanlara herkesten evvel Şam idaresi bayrak çekmeye çalışacaktır Böylelikle Suriye’de kendi alanını bir adım daha öteye taşımaya çalışacaktır Bu onlar için bir kazanım Zira kendi kuvvetleri ile ilerleyemedikleri alanlarda PKK YPG’nin yenilmesi ile ortaya çıkan boşluğu süratli bir atak ile doldurabileceklerini gösterdiler Bazen PYD ile danışıklı dövüş biçiminde ilerleyen durumlar da var
5 Bir operasyon gerçekleşirse bunun ne kadar sürmesini ve nasıl sonuçlanmasını bekliyorsunuz
Bunun ne kadar süreceği saha kurallarına bağlı Görüşüm çabuk sonuçlanacak bir operasyon olacağı istikametinde Operasyonun yapılacağı beklenen alan dar hakikaten resmi açıklamalarda etaplardan bahsedildi bundan sonra öbür kısımlarının da olacağı gündeme geliyor lakin bunlar çabucak bugün yarın olacak şeyler değil yeni konjonktürel istikrarlar çerçevesinde yapılabilecek planlar Daha dar bir alanda ve daha kısa bir müddette tamamlanacağını düşünüyorum Olağan gün hafta yahut saat verilemez Amaç hudutlu olduğu için çok uzun müddete yayılmayacağını varsayım ediyorum
Pekala nasıl sonuçlanacak Her askeri operasyon kendine has bir ekip husular taşır Ben operasyonun politik ve stratejik kısmına değineceğim Şayet maksatlara ulaşılabilirse bir defa Tel Rıfat’dan Afrin’deki ve Fırat Kalkanı’nın doğu tarafındaki bölgelerde bulunan terör tehdidi bertaraf edilmiş olcaktır İkincisi Menbiç’in kuzeyinden bir temas kurulabilirse yani Barış Pınarı ve Fırat Kalkanı bölgeleri ortasında bir irtibat kurulabilirse şayet bu stratejik bir kazanım hline gelecektir Suriye’nin Kuzeydoğusunda ortaya çıkacak olan bir devletsi yapının uzun vadede önünü kesecek kritik bir stratejik atak olacaktır Bir yandan Türkiye’nin güvenliğini bir ölçü daha fazla sağlar başka taraftan da Şam yönetminin PYD’ye karşı bir grup avantajlar sağladığı bir durumu beraberinde getirebilir Son olarak PKK PYD’nin batıdan aldığı takviyenin hudutlu kalmasına ve kimi bölgelerde onlara yönelik tehditlerin daha fazla açığa çıkmasına neden olur Onlardan korktukları için reaksiyonlarını hudutlu tutan bir ekip lokal aktörler rakip kuvvetlerin bir kere daha yenilmelerinin yarattığı tesirle kendilerini göstermek ve bu kuvvetleri öbür bölgelerden uzak tutabilmek için bir ekip atılımlar geliştirebilirler Sonuncusu daha uzun vadede ortaya çıkar lakin dikkate alınması gerekir