Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimlerine iki aydan kısa bir müddet kala ittifaklar, vekil listelerine son halini vermeye çalışırken sivil inisiyatifler de sandık ve seçim güvenliği çalışmalarına devam ediyor.
Seçim güvenliği genel olarak yalnızca oy verme günü ve sandık güvenliği ile sonlu tutulmayarak seçim takviminin açıklanmasıyla başlayan ve itirazlar sona erip kesin sonuçlar açıklanıncaya kadar olan süreç olarak tanımlanıyor. Oy verme günü sandık güvenliğinin sağlanması da bu sürecin bir kesimi.
Bir oyun bile kıymetli olduğu kritik seçimlerde muhalefetin en değerli gündem unsurlarından biri seçim güvenliği iken İçişleri Bakanlığı da bir genelge yayımlayarak seçim günü sandık güvenliği için 601 bin 251 güvenlik çalışanı, 73 helikopter, sekiz uçak, 61 İHA, 6 bin 708 zırhlı muharebe aracı, 754 TOMA, 244 bot/gemi görevlendirildiğini açıkladı.
Sivil inisiyatifler bu alanda ne üzere hazırlıklar yapıyor?
22 sendika ve sivil toplum kuruluşu tarafından oluşturulan Seçim Güvenliği Platformu 2020 yılından bu yana eşit ve şeffaf şartlarda bir seçim süreci için çalışmalar yürütüyor. Platformun bileşenleri ortasında Türk Tabipleri Birliği, Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Tüm Emekliler Sendikası, Elektrik Mühendisleri Odası, Toplumsal Demokrasi Vakfı (SODEV), İnsan Hakları Derneği (İHD) üzere pek çok meslek odası, sendika ve sivil toplum kuruluşu yer alıyor.
“Risk taşımayan bir evre yok”
DW Türkçe’ye konuşan Seçim Güvenliği Platformu Sözcüsü Nesteren Davutoğlu, siyasi ortamın gergin olduğunu ve Türkiye’de bir evvelki seçimde beklenmeyen gelişmelerin de olduğunu göze alarak bu seçimler için oldukça evvelce çalışmaya başladıklarını anlatıyor. Seçim güvenliğinin sandık güvenliğinden ibaret olmadığını vurgulayan Davutoğlu, “Nitekim seçim kanunundaki değişiklik, Yüksek Seçim Şurası’nın (YSK) ne vakit yapılacağı muhakkak olmayan açıklamaları sürecin oy kullanma günü ile sonlu olmadığını bir kere daha gösterdi. İktidar seçim ortamını kendi konforuna uygun olacak formda yine tanımlamaya çalışıyordu. Objektif olarak seçimlerin eşit ve şeffaf şartlarda gerçekleşmesini sağlamak gayesiyle seçmenleri bilgilendirmeye çalıştık” diyor.
Davutoğlu, seçmenlerin seçim sürecinin, sandık başı misyonların ve seçim sonuçlarının şeffaflığı ve güvenilirliği konusunda telaşına dikkat çekerek, itimadın kaybedildiği bir sorgulama ortamında baştan sona; seçmen listeleri, sandığa giren oy pusulaları, oy sayımları, sandıkların YSK’ya teslimi ve sonuçların açıklanmasına kadar seçim sürecinde risk taşımayan bir evre olmadığını vurguluyor.
Muharrem İnce: “Sandık güvenliği sağlanacağına inanmıyorum”
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
“Doğu ve Güneydoğu’daki sandıklar sorunlu”
Seçmenlerin taşıdığı tasanın bir kısmının yersiz de olabileceğini belirten Davutoğlu, “Zaten Seçim Güvenliği Platformu’nun bir emeli da bu tasaların giderilmesi ve gönüllülerin oy kullanma sürecinin her evresinde eksiksiz devrede olması. Evvelki seçimlerde de görüldüğü üzere bilhassa Doğu ve Güneydoğu’daki sandıklar güvenlik açısından problemli. Keza birtakım vilayet ve ilçelerdeki sandıkların bulunduğu okullarda güvenlik sıkıntıları olduğu biliniyor. Seçmen gördüklerini unutamıyor” diye ekliyor. Platform olarak Güneydoğu’daki rastgele bir sandığın Marmara’daki rastgele bir sandıkla eşit derecede muhafaza altında olmasını hedeflediklerini lisana getiriyor.
Davutoğlu’na nazaran yakın periyotta yaşananseçim kanunu değişikliği, sahanın eşitsiz olmasına imkan tanıyor: “Seçim kanununda yapılan son değişiklik ile sandık konseyi üyelerinin belirlenmesi, parti ve adayların yürütecekleri propaganda çalışmalarında eşitsizliğe yol açılması kıymetli risk alanları. Burada vazife yüklenecek üç farklı kesim var; siyasi partiler, gönüllüler ve seçmenin kendisi. Bu kere seçimlerde YSK’nın taraf değil objektif olacağını ummakla birlikte seçmenin oy vermek kadar kıymetli bir vazifesi de oyuna sahip çıkmak, bu seçmen olmanın gereği ve seçmenin hakkıdır.”
Siyasi partiler tarafından belirlenen anormallikler
Seçim sürecinde siyasi partiler tarafından belirlenmiş anormallikler olduğunu söz eden Davutoğlu, “Birden fazla seçimin sandık sonuçlarının karşılaştırılmasıyla tespit edilen meselelerin sayısı az değil. Bu mevzuda ittifak içinde olan siyasi partiler bir dayanışma içinde olacağa benziyor. Oluşacak güç birliğinin atılacak, atılmış yeterli niyetli olmayan adımları azaltacağı, kusurlu uygulamalara imkan tanımayacağını düşünmek mümkün” tabirlerini kullanıyor.
“Deprem bölgeleri en riskli alan”
Bu seçimde en riskli alanın sarsıntı bölgeleri olduğunu vurgulayan Davutoğlu, zelzeleden üç ay üzere kısa bir mühletin sonunda seçimlerin yapılacak olmasının, daha barınma imkanları bile sağlanmamış olan depremzede seçmenlerin sandık başına gitmesini zorlaştıracağını düşünüyor. Davutoğlu’na nazaran nüfusun kıymetli bir kısmının zelzele bölgesinin dışına çıkmış olması da seçime iştiraki azaltan bir tesir yaratacak. Bu durumdan faydalanmanın vicdana sığar bir yanı olmadığını söz eden Davutoğlu, sandık güvenliği için tüm tedbirleri alıp seçimin şeffaf bir biçimde sonuçlanmasının tüm seçmenlerin elinde olduğunu söylüyor.
Oy ve Ötesi yeni model üzerine çalışıyor
‘Sandıklara sahip çıkmak için’ kurulan partilerden bağımsız bir sivil toplum örgütü olan Oy ve Ötesi de bu seçimlerde 100 bin gönüllüyle alanda olmayı hedefliyor. Örgüt, 20 bin gönüllüye ulaşmış durumda.
DW Türkçe’ye konuşan Oy ve Ötesi İdare Konseyi Lideri Ertim Orkun, Türkiye’nin her tarafında mümkün olduğu kadar homojen yayılmak ve daha evvelki seçimlerde ulaşamadıkları yerlere de ulaşabilmek için çalışmalarını sürdürdüklerini anlatıyor.
Deprem bölgesini bilhassa önemsediklerini ve bu bölge için istekli daveti yaptıklarını söz eden Orkun, “Ne kadar istekli oluşturabilirsek orada o kadar iyi” diyor.
Boş olan binalara nazaran hesaplanacak
Orkun, bölgedeki sandıklar açıklandıktan sonra o sandıklarda gözüken insanların yüzde kaçının orada olduğunu kestirim edecek bir matematiksel model üstünde çalıştıklarını söylüyor ve ekliyor: “Çünkü bölgede boş olan binaları biliyoruz. Buna nazaran bir nüfus varsayımı yürütecek bir model çalışıyoruz. Böylelikle mesela bu sandıkta yüzde 25 olması gerekir üzere bir istatistiki bilgi çıkartarak, bunu bilerek orada olmaya çalışacağız. Bu bölge için bilhassa bunun üzerinde çalışıyoruz.”
Okullar şimdi aşikâr değil
Şu anda seçim bölgelerinin ve hangi okullarda oy kullanılacağının aşikâr olmadığını, YSK’nın listeleri yeni oluşturduğunu lisana getiren Orkun, bu muhakkak olduktan sonra kayıtlı gönüllülerini okullara dağıtacaklarını, en azından her okulda bir gönüllüyle var olmak istediklerini belirtiyor.
Seçim öncesinde seçim şuuru ve motivasyonunu artırmak için de çalışmalarda bulunduklarını belirten Orkun, seçim günü sandık güvenliği için yapacaklarını ise şöyle aktarıyor: “Sandıklarda olan olayların hukuka uygun halde gelişiyor olduğunu gözlemlemek. Gelişmediği durumlarda uyarmak. Partilere, avukatlara, gerekli ünitelere bilgi vererek oradaki yanlışlıkların, usulsüzlüklerin düzeltilmesini sağlamaya çalışmak. Üçüncüsü de seçim gecesi son sandıklar açılıp sayımlar yapıldıktan sonra bu sonuçların YSK’nın açıkladığı datalarla teğe bir birebir olduğunu garanti etmeye çalışmak.”
Türkiye Gönüllüleri eğitim veriyor
Seçim ve sandık güvenliği için çalışan bir öbür inisiyatif olan Türkiye Gönüllüleri ise Türkiye’nin 81 ili ve 973 ilçesindeki bütün sandık alanlarında en az bir gönüllüyle var olmak için çalışmalarına devam ediyor.
Aynı vakitte Seçim Güvenliği Platformu’nun bir bileşeni olan inisiyatif, bir yandan sandık sonuçlarının inançlı bir formda aktarılmasını sağlayacak istekli yapılanması çalışmalarına devam ederken başka yandan seçmenlerin bilgilendirmesine yönelik çeşitli faaliyetler yürütüyor. İnisiyatifin temel seçim güvenliği ile başlayan ve seçim süreçleriyle ilgili tüm ayrıntıları içeren eğitimleri de bulunuyor.
“İkametgâh almamış olanlar var”
Türkiye Gönüllüleri’ne nazaran de seçimlerde en riskli alan sarsıntı bölgesi. Türkiye Gönüllüleri’nden Sibel Uçar, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Depremin akabinde farklı bir kentte yaşamaya başladığı halde süreksiz ikametgâh almamış olanlar var. İkametgâhlarını taşırlarsa yapılacak yardımlardan yararlanamayacaklarını düşünüyorlar. Bu bir risk olmasa bile iradenin sandığa yansıması açısından bir sorun” diyor.
Diğer yandan afet bölgelerinde sandık alanlarının nasıl düzenleneceği ile ilgili somut bir bilgilendirmenin şimdi yapılmadığına işaret eden Uçar, “Olası problemlerin tespiti ve tahliline yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesi için bu meçhul durum bir an evvel netliğe kavuşmalı” daveti yapıyor.
Yurtiçinde 60,9 milyon seçmen sandığa gidecek
Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri 14 Mayıs’ta yapılacak. Cumhurbaşkanı seçiminin ikinci oylamaya kalması durumunda ise 28 Mayıs 2023 Pazar günü yine sandığa gidilecek.
YSK bilgilerine nazaran seçimlerde yurt içinde toplam 190 bin 736 sandıkta 60 milyon 904 bin 499 kişi oy kullanabilecek. Yurt dışında kurulacak 4 bin 969 sandıkta ise oy kullanmaya haiz 3 milyon 286 bin 786 seçmen bulunuyor.